Bobolanum
obecnie szpital wojskowy
Aleje Racławickie 23
Po północnej stronie Alei Racławickich znajduje się duży gmach dawnego Instytutu Misyjnego Andrzeja Boboli, zwanego Collegium Bobolanum, a obecnie szpital wojskowy. Jest to obiekt wybudowany na potrzeby wydziału teologicznego zgromadzenia jezuitów, utworzonego po odzyskaniu niepodległości w 1918 na terenie byłego zaboru rosyjskiego. Bobolanum miało być kontynuacją działalności Kolegium Teologicznego oo. Jezuitów w Krakowie, a do Lublina zostało przeniesione z inicjatywy przełożonego polskiej prowincji jezuitów, o. Stanisława Sopucha. Fundusze na zakup działki pod budowę gmachu i założenie ogrodowe pochodziły ze składek ziemian i mieszkańców Lublina oraz zagranicznych darczyńców ze Stanów Zjednoczonych, Włoch, Rumunii i Litwy. Na potrzeby budowy w 1923 wydzierżawiono pobliską cegielnię.
Czterokondygnacyjny budynek z dwoma skrzydłami i ryzalitem na osi został zaprojektowany przez architekta miejskiego Ignacego Kędzierskiego przy współpracy z Piotrem Plichtarskim. Projekt przewidywał umieszczenie w zachodnim skrzydle kościoła pod wezwaniem Serca Jezusowego i św. Andrzeja Boboli wraz z mauzoleum świętego, lecz brak funduszy uniemożliwił jego realizację. Monumentalna bryła otrzymała szatę nawiązującą do klasycyzmu.
Dominantą jest trójkondygnacyjny ryzalit z wysokimi oknami pierwszego piętra, zwieńczony szczytem w postaci prostokątnej tablicy flankowanej dwiema tralkami i falistego naczółka.
Pomiędzy osiami okien na wysokości drugiej i trzeciej kondygnacji umieszczono pilastry z kompozytowymi głowicami. Wysokie okna otrzymały nadokienniki w postaci zgeometryzowanych lambrekinów z owalnymi płycinami w centrum. Pozostałe okna w korpusie i skrzydłach posiadają profilowane opaski i belkowanie. Na parterze zastosowano boniowanie oraz otwory zamknięte półkoliście, z opaskami i zwornikami. Motyw pilastrów zastosowano również na frontowych elewacjach skrzydeł, lecz szczyt z tablicą znajduje się już tylko we wcześniejszym skrzydle wschodnim. Skrzydło to przy wschodnio–północnym narożniku posiada dekoracyjny szczyt nawiązujący w swej formie do form barokowych oraz edikulę z półkolistą płyciną w grubości muru z miejscem na figurkę. Północna, ogrodowa elewacja posiada akcent w postaci półokrągłego ryzalitu.
W korpusie Bobolanum znalazł się refektarz ze stropem dekorowanym sztukaterią, biblioteka i dwie kaplice: domowa, przeznaczona dla księży i kleryków do odprawiania nabożeństw oraz publiczna, w której znajdowały się relikwie bł. Andrzeja Boboli, udostępniona wiernym spoza kolegium. Wyodrębniono również małą kaplicę dla duchownych obrządku wschodniego. We wschodnim skrzydle były pokoje mieszkalne dla kleryków, wykładowców i gości.
W połowie 1926 przeniesiono z Krakowa bibliotekę teologiczną oraz dokonano uroczystego otwarcia kolegium w obecności prymasa Augusta Hlonda i biskupa Mariana Fulmana. Zbiory biblioteczne liczące około 70 tysięcy tomów, w tym rękopisy z XVI i XVII wieku przedstawiały ogromną wartość i sukcesywnie były powiększane. Utworzono katedry Teologii Fundamentalnej i Dogmatycznej, Patrologii i Archeologii Chrześcijańskiej. Prowadzono również lektoraty języka biblijnego greckiego i hebrajskiego oraz naukę śpiewu gregoriańskiego. W pierwszym roku akademickim wykłady prowadziło dwunastu księży profesorów, a naukę podjęło szesnastu kleryków i dziewięciu braci zakonnych. W 1929 Studium Teologiczne otrzymało prawa uniwersyteckiej uczelni państwowej z możliwością nadawania dyplomów i tytułu doktora teologii. Z roku na rok przybywało studentów zakonnych, również z Czechosłowacji, Rumunii, Niemiec i Łotwy.
Po wybuchu II wojny światowej część budynku przekształcono w polski szpital wojenny. Kiedy Niemcy wkroczyli do Lublina, wielu kleryków i profesorów aresztowano i osadzono w Sachsenhausen i Dachau. Udało się ocalić księgozbiór kolegium, przenosząc go do magazynów biblioteki im. H. Łopacińskiego. Budynek Bobolanum zajęli okupanci, urządzając tam swój szpital. W latach 1945-1951 część pomieszczeń znów użytkowali jezuici, ale ostatecznie zostali usunięci i przenieśli się do Warszawy. Obiekt w całości został zaadaptowany na szpital, w latach 80. dobudowano zachodnie skrzydło i przeprowadzono gruntowny remont.
18 maja 2006 przed budynkiem uroczyście posadzono dąb papieski, a we wrześniu poświęcono obelisk pamiątkowy autorstwa rzeźbiarza Witolda Marcewicza.
Opracowała Aleksandra Szymula
Bibliografia:
Wyszkowska H., Budynek Bobolanum przy Al. Racławickich, „Zoom. Lubelski Informator Kulturalny” Lublin 2007, nr 11
Denys M., Lublin między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-1939, Łódź 2010
