ZESPÓŁ SZKÓŁ IM. ŚW. STANISŁAWA KOSTKI
tzw. BISKUPIAK
ul. Ks. Michała Słowikowskiego 6
Na wzgórzu Czwartek wznosi się widoczny z daleka duży gmach znanej lubelskiej szkoły, nazywanej Biskupiakiem.
Została ona założona z inicjatywy biskupa Mariana Leona Fulmana we wrześniu 1923, jako dwuletni kurs przygotowujący młodych mężczyzn do nauki w seminarium duchownym, oficjalnie działający od 1925 roku. Placówka początkowo funkcjonująca pod nazwami Mniejsze Seminarium Rzymskokatolickie w Lublinie oraz Wyższe Gimnazjum Biskupie Męskie w Lublinie mieściła się w zabudowaniach Seminarium Duchownego przy ul. Zamojskiej. W latach 1927–1934 wybudowano nowy gmach szkolny na terenie parafii św. Mikołaja na Czwartku, ufundowany ze składek społecznych mieszkańców Lubelszczyzny. W maju 1927 wyłoniono w wyniku konkursu projekt architekta Jerzego Siennickiego, a już miesiąc później poświęcono kamień węgielny pod budowę.
Sześciokondygnacyjny obiekt z użytkowym poddaszem został wzniesiony według najnowszych ówczesnych standardów budowlanych dla tego typu obiektów. Dwa skrzydła na planie wydłużonych prostokątów połączone zostały pod kątem prostym, a na ich styku powstała prostopadłościenna bryła z głównym wejściem, hallem i drewnianą klatką schodową z ozdobną kutą balustradą. Elewacje nie posiadają ozdobnych detali architektonicznych, jedynie w trójosiowej fasadzie zastosowano pilastry, do wysokości gzymsu nad parterem kanelowane i gładkie powyżej oraz płyciny między piętrami ograniczone profilowanymi opaskami cementowymi. Artykulację ścian stanowią prostokątne duże okna w profilowanych opaskach oraz niewielkie półokrągłe balkony z prostymi balustradami po obu stronach głównego łącznika. Przy końcach skrzydeł znajdują się ryzality, a w połowie skrzydła wschodniego również wykusz na wysokości drugiego, trzeciego i czwartego piętra. Cały budynek nakryty jest dwuspadowym dachem o konstrukcji drewnianej z licznymi lukarnami.
Pierwszym dyrektorem Biskupiaka został ks. prałat Kazimierz Gostyński, ogłoszony przez papieża Jana Pawła II błogosławionym. Od reformy szkolnictwa w 1934 cykl nauki w szkole podzielony był na czteroletnie gimnazjum i dwuletnie liceum, w których corocznie uczyło się około 180 uczniów, a ponad połowa z nich później wstępowała do seminarium. W pierwszej kolejności przyjmowano uczniów chcących wstąpić do stanu duchownego pochodzących z rodzin katolickich, ale kładziono również nacisk na ogólny rozwój kulturalny i edukację powszechną. Naukę w gimnazjum można było rozpocząć w wieku minimum dwunastu lat, po złożeniu stosownych dokumentów (świadectwo chrztu i zdrowia, własnoręcznie napisany życiorys, zaświadczenie o moralności wydane przez księdza proboszcza) oraz po zdaniu egzaminów wstępnych. Koszt edukacji i utrzymania uczniów leżał po stronie rodziców, zobowiązani byli oni do opłat za naukę, mieszkanie, energię elektryczną, wodę, ogrzewanie, wyżywienie oraz pomoce naukowe i odpowiednie ubranie. Uczeń musiał posiadać mundurek, czapkę i płaszcz według zatwierdzonego wzoru z tarczą o nr 517 oraz ubranie letnie, zimowe i strój gimnastyczny. Za brak któregoś przedmiotu do higieny osobistej, pomocy naukowej, czy odzieży odsyłano do domu. Do dyspozycji wychowanków Biskupiaka były łaźnie parowa i rzymska, w której koszty kąpieli również pokrywali rodzice.
W pierwszych dniach września 1939 w szkole schroniło się około 200 mieszkańców miasta, którzy uciekli ze zbombardowanych terenów. 18 września Niemcy zajęli budynek, a 9 listopada aresztowali dyrektora oraz kadrę nauczycielską. Szkołę zamieniono na koszary wojskowe, a potem na szpital, niszcząc pomoce naukowe, wyposażenie oraz bibliotekę. Od września 1944 nauka prowadzona była w budynku przy ul. Ogrodowej 12, gdzie mieścił się internat. Wiosną 1945 udało się odzyskać pięć pomieszczeń w dawnym gmachu, a w 1946 połowę ostatniego piętra i strych. W takich warunkach prowadzono zajęcia do 1962, mimo tego szkoła cieszyła się dużą popularnością, kształciło się tu 490 chłopców. Uczniowie i nauczyciele katolickiej placówki poddawani byli represjom ze strony władz komunistycznych. Nie uznawano wykształcenia oraz świadectw maturalnych.
24 lipca 1962 władze kuratorium w eskorcie milicji przejęły budynek szkoły i ogłosiły jej likwidację. Biskupiak przestał funkcjonować na kolejne 30 lat. Dopiero w 1992 udało się odzyskać budynek na własność Archidiecezji Lubelskiej. Rok później biskup Bolesław Pylak reaktywował koedukacyjną już placówkę jako XXI Liceum Ogólnokształcące im. św. Stanisława Kostki. W 2000 utworzono również gimnazjum, łącząc obie szkoły w jeden zespół. W swojej historii lubelski Biskupiak wykształcił ponad dwustu kapłanów, w tym pięciu biskupów.
Bibliografia:
Wyszkowska H., Biskupiak, „Zoom. Lubelski Informator Kulturalny” Lublin 2009, nr 1
Denys M., Lublin między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918-39, Łódź 2010
