Dzisiejsza data:

KAMIENICA KLONOWICA

RYNEK 2

           W zachodniej pierzei staromiejskiego Rynku, u wylotu ul. Olejnej, znajduje się jedna z najbardziej charakterystycznych kamienic, nazywana kamienicą Klonowica.

            Obecny obiekt pod nr 2 został wniesiony na miejscu dwóch wcześniejszych budynków, których powstanie datowane jest na 1. połowę XVI wieku. Jeden z nich, murowany, (narożny z ulicą Olejną) należał do Jana Jaczmirskiego, drugi drewniany, w 1525 należał do ślusarza, lubelskiego ławnika i rajcy Jana Łabędzia, który w 1538 zakupił także sąsiedni, murowany dom, a następnie w 1545 odsprzedał Stanisławowi Wiślickiemu, kramarzowi. Po śmierci Wiślickiego nieruchomość przejął jego syn, Jan, którego córka wyszła za mąż za Sebastiana Klonowica. Drugi dom, według wzmianek w dokumentach wówczas drewniany, znajdował się w posiadaniu spadkobierców Jana Łabędzia do 1580, kiedy to został zajęty wskutek zadłużenia i decyzją rady miejskiej Lublina został w dniu 26 czerwca przekazany na własność wierzycielom – szlachcicom Stanisławowi Sługockiemu i Maciejowi Oczko. W granicach działki znajdował się także browar oraz kanał zaopatrujący kamienicę w bieżącą wodę, o czym wspominają dokumenty z wizji przeprowadzonej w 1586 roku.

           Po kilkunastu latach kamienica stała się własnością różnowierczej rodziny Krokierów, a od nich przeszła w ręce kupca lubelskiego Antoniego Hendricha.

            Przez kolejne lata domy często zmieniały właścicieli, należały do rodziny Gallów, Gumplów, Szuartów i Baurów. Od 1780 poszczególne części stopniowo nabywali Jan Dawid i Krystyna Heysslerowie, scalając je w jedną nieruchomość i przeprowadzając gruntowny remont. Po jego zakończeniu powstała jednolita, dwupiętrowa kamienica zwieńczona attyką, na której umieszczono datę wykonania przebudowy MDXXLXXXV (1785). Heysslerowie w jej posiadaniu byli do 1841, w międzyczasie zakupując jeszcze mniejsze budynki przy sąsiedniej ul. Olejnej. Na skutek zadłużenia ich majątek przejął Józef Surżycki. Rodzina Surżyckich była właścicielami kamienicy do wybuchu II wojny światowej. Przewodnik po Lublinie z początku XX wieku opisuje ją jako piękny zabytek (…) z podsieniami czyli krużgankami, na sposób krakowski. Wspomina także o trzech ozdobnie rzeźbionych, dużych kominkach w mieszkaniach.1 W latach 1936 - 1939 przeprowadzono duży remont według projektu arch. Jana Ekielskiego. W 1947 dom został przekazany Powiatowemu Związkowi Cechów w Lublinie. W latach 80. przeprowadzono remont obiektu, a w latach 2000 i 2006 odrestaurowano elewację, odnawiając jej wizytówkę - sgraffitową dekorację.

            Parcelę na rogu Rynku i ul. Olejnej zajmuje przebudowana w XVIII wieku trójkondygnacyjna kamienica główna z dwiema kondygnacjami piwnic oraz mniejsze oficyny, otaczające wewnętrzny dziedziniec z arkadowymi krużgankami. Fasada frontowej kamienicy jest symetryczna, skierowana w stronę Trybunału. Wysoki, boniowany parter akcentują trzy duże otwory zamknięte półkoliście: główne wejście do sklepionej sieni przelotowej prowadzące po schodkach oraz dwie duże witryny okienne po obu stronach. Poszczególne kondygnacje przedzielone są gzymsami międzypiętrowymi, zaakcentowane dodatkowo ciemniejszym kolorem farby. Pionowy podział stanowi 5 osi otworów okiennych w cementowych opaskach, na pierwszym piętrze trójkątnymi naczółkami. Całość wieńczy attyka z pionową żłobkowaną dekoracją i datą przebudowy MDCCLXXXV.

            Kamienica wyróżnia się spośród pozostałej zabudowy zachodniej pierzei ze względu na szczególną dekorację sgraffitową fasady, wykonaną po raz pierwszy w latach 1936-1939 przez Jana Wodyńskiego. Lico ściany na wysokości pierwszego piętra zostało ozdobione girlandą z zawieszonymi na niej czterema dużymi medalionami pomiędzy oknami, przedstawiającymi portrety wybitnych poetów związanych z Lublinem: Biernata z Lublina, Jana Kochanowskiego, Sebastiana Klonowica i Wincentego Pola.

Szczególnie dwóch z nich bardzo dobrze wpisuje się w historię budynku. Sebastian Klonowic był znaną lubelską osobistością: ławnikiem, rajcą i burmistrzem ale też pisarzem i poetą wspominającym w swoich dziełach miasto. Poprzez małżeństwo z Agnieszką, córką właściciela Jana Wiślickiego, stał się późniejszym posiadaczem budynku. Prawdopodobnie z powodu swojego hulaszczego sposobu życia, jego związek był dość burzliwy. Dokumenty sądowe z 1598 mówią, że zastrzegł on cały swój majątek w imieniu swoim i córki Zuzanny, pozbawiając tym samym praw żonę. Do dziś kamienica nosi nazwę Klonowica.

            Drugim upamiętnionym poetą, który związany był szczególnie z tym miejscem był Jan Kochanowski. Artysta przyjechał do Lublina w 1584, chcąc wystąpić przed królem Stefanem Batorym podczas Sądu Trybunalskiego w sprawie swojego szwagra Jakuba Podlodowskiego, tragicznie zmarłego podczas poselstwa do tureckiej Ordy. Po audiencji prawdopodobnie dostał ataku serca i po przeniesieniu do przeniesieniu do kamienicy przy Rynku zmarł 22 sierpnia.

            Sgraffito uzupełniają kartusze herbowe z klejnotami na wysokości drugiego piętra. Najniżej, w pasie gzymsu między parterem a pierwszym piętrem znajduje się napis: DOM ONGI SEBASTIANA KLONOWICZA >>ACERNA<< AUTORA FLISA ODN. RP. 1939. W 1954, podczas powierzchownie przeprowadzanej restauracji wszystkich elewacji Starego Miasta z okazji 10-lecia PRL, sentencję tę zlikwidowano, jako nieodpowiednią w stosunku do powodu przeprowadzenia renowacji.

             W wyniku licznych remontów i adaptacji zmienił się nieznacznie rozkład pomieszczeń na piętrach, na parterze pozostał jednak pierwotny, trzytraktowy układ z sienią przejazdową i dużymi izbami po obu stronach. Komunikację stanowią krużganki na wewnętrznym dziedzińcu.

           Od wielu lat dużą część kamienicy Klonowica zajmuje restauracja oraz Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości.

BIBLIOGRAFIA:

  • Denys M., Wyszkowski M., Lublin i okolice. Przewodnik, Lublin 2000

  • Gawarecki H., Gawdzik C., Kamienica zwana Klonowica w Rynku pod nr 2 w Lublinie. Dokumentacja Historyczna, Lublin 1967 ( maszynopis w posiadaniu archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie)

  • Lublin. Przewodnik, red. P. Kawałko, Z. Nestorowicz, Lublin 2012

  • Ronikierowa M., Ilustrowany przewodnik po Lublinie, Lublin 1901

  • Zabytki Architektury i Budownictwa w Polsce, red. W. Jankowski, I. Kochanowska, M. Róziewicz, Warszawa 1995, t. 22 (województwo lubelskie)

  • Irena Kowalczyk, Zwiedzamy Lublin. Przewodnik, Lublin 2011

1 M. Ronikierowa, Ilustrowany przewodnik po Lublinie, Lublin 1901, s. 199.

Grafika losowa