Dzisiejsza data:

Kamienica Wieniawskich, Rynek 17

Jedną z bardziej znanych kamienic w południowej pierzei lubelskiego Rynku jest dom oznaczony nr 17.

           Zanim zabudowa miejska rozkwitła w renesansowej szacie, działkę zajmowały prawdopodobnie dwa osobne budynki. W 1542 murowany dom należał do rajcy miejskiego Walentego Stano, od nazwiska którego nazywano go Stanowskim. Dwadzieścia siedem lat później majątek trafił do spadkobierców. W wyniku wielkiego pożaru miasta w 1575 kamienica uległa zniszczeniu. Odbudowę z inicjatywy syna Walentego Stanowicza, Sebastiana utrudnił sprzeciw Stanisława Kiełczowskiego, roszczącego sobie prawo do własności. W 1586 nieruchomość nabył Bartłomiej Niemski, przepisując ją kilka lat później swojemu synowi Janowi. Od 1598 należała ona do Jakuba Żendziana, złotnika i rajcy miejskiego, który miał również w posiadaniu sąsiedni dom pod nr 16. Za jego czasów budynek rozbudowano o drugie piętro, a po śmierci w 1606 całość podzielono wśród spadkobierców na sześć części. Scalenia prawa własności dokonał w 1633 August Bronet, od którego przyjęło się używać nazwy kamienica Bronetowska. Po nim dom odziedziczyła córka Helena z mężem Antonim Elertem. Kolejno właścicielami byli Gabriel Muratowicz od 1717 oraz Jan Goleczyński od 1740, po którym dziedziczyła żona Teresa, a po niej drugi mąż Grzegorz Faruchowicz. W XVIII-wiecznych zapiskach wśród właścicieli pojawiają się nazwiska Szponarskich i Fivallów. W 1780 Katarzyna Fivall skupiła prawo własności do budynków nr 16 i 17, podobnie jak prawie dwieście lat wcześniej Jakub Żendzian. Zadłużoną już wówczas nieruchomość odziedziczyła córka Elżbieta z mężem Ignacym Morawieckim, przekazując ją później dzieciom. W 1827 wystawiony na licytacji obiekt kupił syn Morawieckich, Leon, zatrzymując go tym samym w rodzinie.

           Siedem lat później kamienica znów zmieniła właściciela, za kwotę 27 000 złotych zakupił ją Tadeusz Wieniawski, lekarz medycyny żydowskiego pochodzenia, ochrzczony i osiadły w Lublinie w latach 20. XIX wieku. Jeszcze przed przeprowadzeniem transakcji Wieniawscy mieli prawo dysponowania lokalami na pierwszym piętrze. W 1835 urodził się tu Henryk Wieniawski, słynny kompozytor i skrzypek. Dom Wieniawskich przez kilkadziesiąt kolejnych lat był miejscem spotkań wybitnych artystów. Organizowano tu koncerty, spotkania literackie i dyskusje. Sześciu synów Tadeusza Wieniawskiego wychowano w atmosferze kultury i sztuki, co z pewnością wywarło ogromny wpływ na wybór ich życiowych dróg. Trzech z nich zapisało się na kartach polskiej kultury. Julian (1934-1912) został publicystą i pisarzem. Henryk (1835-1880), najbardziej uzdolniony muzycznie, wybrał karierę kompozytora i skrzypka. Józef (1837-1912) został pianistą i, podobnie jak starszy brat, komponował muzykę. W 1840 kamienica przeszła generalny remont. Na pamiątkę tego na balustradzie balkonu umieszczono inicjały właścicieli. Kolejne prace miały miejsce w 1875, w trakcie których rozebrano ażurową attykę z pilastrami na rzecz budowy trzeciego piętra.

           W 1884 następny właściciel Franciszek Żyszkiewicz przekazał dom na rzecz Towarzystwa Dobroczynności. Podczas remontu przeprowadzonego w ramach restauracji Starego Miasta w 1938 zlikwidowano balkon z inicjałami Wieniawskich i wykonano sgraffito w postaci stylizowanej wici roślinnej otaczającej otwory okienne według projektu Jana Wodyńskiego. W czasie nalotów bombowych 9 września 1939 cała południowa pierzeja Rynku, w tym kamienica nr 17, została zniszczona. Budynek został odbudowany w 1949 według projektu architekta Ignacego Kędzierskiego jako dwupiętrowy, kryty dachem dwuspadowym, w stylu nawiązującym do klasycyzmu. Swoją siedzibę ma tutaj między innymi Towarzystwo Muzyczne im. Henryka Wieniawskiego i Społeczna szkoła Muzyczna I i II stopnia.

           Kamienica ma symetryczną, pięcioosiową fasadę. Lico parteru pokryte zostało boniowaniem oraz oddzielone od pięter profilowanym gzymsem. Trzy okna otrzymały wykrój prostokątny, zaś wejście na środkowej osi zostało zamknięte odcinkiem łuku. Nad nim dostrzec można tablicę pamiątkową na cześć doktora Ignacego Baranowskiego, profesora Szkoły Głównej oraz Uniwersytetu Warszawskiego, który urodził się w tej kamienicy w 1838. Drugą tablicę, upamiętniającą narodziny Henryka Wieniawskiego, umieszczono w miejscu nieistniejącego okna na prawo od wejścia, w 1973 w 75. rocznicę powstania Towarzystwa Muzycznego. Dekorację pięter stanowią dość wydatne, profilowane opaski okienne w postaci pilastrów podtrzymujących belkowanie. Różnicą w oprawie okien obu pięter jest zastosowanie parapetów z konsolkami na najwyższej kondygnacji. Fasadę zamyka profilowany gzyms koronujący.

           Kamienica posadowiona jest na czterokondygnacyjnych piwnicach zbudowanych z kamienia i cegły, sklepionych kolebkowo. Pomieszczenia na parterze rozmieszczono w trzech traktach, z arkadowymi podcieniami od strony niewielkiego podwórza. Na osi znajduje się sień przelotowa, z klatką schodową w zachodniej części. Pomieszczenia na piętrach mają nieco inny rozkład ze względu na zabudowę nad podcieniami oraz dodatkowe ścianki działowe.

                                                            Opracowała Aleksandra Szymula

Bibliografia:

Denys M., Wyszkowski M., Lublin i okolice. Przewodnik, Lublin 2000

Gawarecki H., O dawnym Lublinie. Szkice z przeszłości miasta, Lublin 1974

Lameńska E., Kamienice Rynek 17 i Trybunalska 6. Opracowanie na zlecenie Miejskiego Zarządu Budynków Mieszkalnych w Lublinie, Lublin 1976 (maszynopis w posiadaniu archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie, sygn. 727)

Lublin. Przewodnik, red. P. Nawałko, Z. Nestorowicz, M. Szymański, Lublin 2016

Grafika losowa