Kamienica Rynek 20

Narożną zabudowę południowej pierzei Rynku i ul. Bramowej stanowi kamienica oznaczona nr 20

           Najstarsze wzmianki na jej temat datowane są na rok 1542 i mówią o istnieniu murowanego domu należącego do spadkobierców Stanisława Staczywki. W 1562 nieruchomość kupił Jakub Konopnica, sprzedając wkrótce jej część doktorowi medycyny Walentemu Sierpowskiemu. Ten osiem lat później uzyskał prawa własności do całości majątku, który po jego śmierci w 1588 przejęła wdowa Anna Sierpowska. Kolejno kamienicę odziedziczył jej drugi mąż, Baltazar Lipnicki, wobec czego sprzeciwiała się córka Sierpowskich, Elżbieta. Ostatecznie, w 1594 sprzedała całość Maciejowi Jeżowiczowi i Wojciechowi Beglowi, który trzy lata później stał się jedynym jej właścicielem. Po jego śmierci dom odziedziczyli synowie Łukasz i Jan, co było początkiem wieloletniego podziału własności. Dokumenty z początku XVIII wieku podają, że prawa majątkowe do kamienicy Beglowskiej posiadali spadkobiercy rodziny Beglów oraz Antoni Muradowicz. W 1724 na krótko obiekt przejęli Jan i Marianna Ambrożkiewiczowie. Zapiski z przeprowadzonej wówczas wizji wspominają o istniejącym już nadbudowanym drugim piętrze. Kolejne rozdrobnienia własnościowe, brak jednego właściciela i zarządcy budynku, zaniedbania w przeprowadzaniu niezbędnych, bieżących napraw sprawiły, że stan kamienicy znacznie się pogorszył. Wśród kolejnych posiadaczy praw własności wymienia się nazwiska Rembergierów i Lederów. W 1840 całość zakupił Andrzej Wassali, po którym dziedziczyła córka Aniela. Kamienica nie miała szczęścia do właścicieli, bowiem już sześć lat później trafiła do Majera Neii i N. Szpira, którzy na powrót przyczynili się do jej podziału. Na przełomie XIX i XX wieku prawo do domu pod nr 20 miało kilkudziesięciu sukcesorów. W latach 30. XX wieku przeprowadzono kilka doraźnych remontów, w tym najbardziej znaczący na rok przed wybuchem II wojny światowej. We wrześniu 1939 południowa pierzeja Rynku została zbombardowana, w tym także narożna kamienica. Odbudowano ją w 1954 według projektu inż. arch. Jana Ogórkiewicza.

           Budynek w rzeczywistości podzielony jest na dwie części, oznaczone numerami 20 A i 20 B. Elewacja części A jest scalona z frontem kamienicy Rynek 19 i stanowi całość. Stan ten jest zasługą jednej z właścicielek, Anieli Wassali, która w 2. połowie XIX wieku nabyła dom nr 19 i ujednoliciła obie elewacje.

           Część oznaczona numerem 20 B jest trójkondygnacyjna, od strony Rynku dwuosiowa. Lico ścian pierwszej i drugiej kondygnacji zostało oszkarpowane, aż do wydatnego profilowanego gzymsu z dachówką, oddzielającego drugie i trzecie piętro. Na parterze znajduje się wejście do piwnicy, małe okienko doświetlające ponad nim oraz duże okno zamknięte łukiem odcinkowym. Na wyższych kondygnacjach umieszczono po dwa prostokątne, sześciodzielne okna, na drugim piętrze dodatkowo ujęte w profilowane opaski. Całość wieńczy wydatny gzyms oraz attyka wykonana w 1954, wykonana z naprzemiennie ułożonych pinakli i ścianek zakończonych łukami. Najważniejszym akcentem dekoracyjnym narożnej kamienicy jest jednak sgraffito na wysokości ostatniego piętra, autorstwa Jana Czerwińskiego z Warszawy. Pomiędzy oknami ukazane są trzy postacie męskie i jedna żeńska, w renesansowych strojach i nakryciach głowy. Ponieważ każda z nich trzyma w dłoniach efektowny tort, kamienicę niejako przypisano cukiernikom. Sgraffitową dekorację uzupełnia geometryczny fryz pod gzymsem kordonowym z rozetkami o zróżnicowanym ornamencie, przechodzący na elewację od strony ul. Bramowej.

           Analogicznie do elewacji od strony Rynku, druga elewacja również posiada oszkarpowanie sięgające gzymsu miedzy piętrowego. W czteroosiowym parterze umieszczono trzy duże, zamknięte odcinkiem łuku okna oraz wejście dostępne po schodkach, ujęte w opaskę, zaakcentowane daszkiem okapowym z dachówką i profilowanym belkowaniem. Na piętrach znajduje się po sześć sześciodzielnych okien, na ostatniej kondygnacji w cementowych opaskach. Całość wieńczy wspomniany już wcześniej fryz oraz gzyms koronujący. W dachu umieszczono cztery lukarny.

           Zarówno w części A i B układ pomieszczeń jest wynikiem powojennej odbudowy i nie odzwierciedla historycznego podziału. Dwutraktowy układ w części A na pierwszym piętrze stanowi duża sala w trakcie od frontu w osobnym wejściem od Rynku oraz czterobiegowa klatka schodowa z przejściem do sieni kamienicy Rynek 19. Drugie piętro posiada analogiczny układ różniący się dodatkowym podziałem na mniejsze pomieszczenia. Część B na wysokości pierwszego i drugiego piętra podzielono na pięć traktów ze ściankami działowymi. Komunikację stanowi klatka schodowa w części A. Przestronny parter zajmuje część restauracyjna z zapleczem kuchennym, gdzie przez wiele lat funkcjonowała Czarcia Łapa, jedna z najstarszych i najbardziej znanych restauracji w Lublinie.

Bibliografia:

Malinowska-Siwiłło H., Teodorowicz-Czerepińska J., Kamienice Rynek 19–20, Trybunalska 2–2c w Lublinie. Skrócona dokumentacja naukowo-historyczna opracowana na zlecenie MZMB w Lublinie, Lublin 1974–1976 (maszynopis w posiadaniu archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie, sygn. 1258)

Lublin. Przewodnik, red. P. Nawałko, Z. Nestorowicz, M. Szymański, Lublin 2016

Żywicki J., Malarskie dekoracje z XX wieku na fasadach kamienic Starego Miasta w Lublinie, Lublin 2014 (dostęp: https://docplayer.pl/12098346-Malarskie-dekoracje-z-xx-wieku-na-fasadach-kamienic-starego-miasta-w-lublinie-1.html, 11.01.2019)