Dzisiejsza data:

KOŚCIÓŁ I KLASZTOR KAPUCYNÓW ŚW. PIOTRA I PAWŁA

Dekanat lubelski – śródmiejski

ul. Krakowskie Przedmieście 42

           Kapucyni zostali sprowadzeni do Polski przez króla Jana III Sobieskiego w 1681 roku. Lubelski zakon jest czwartą z kolei fundacją na terenach polskich, po Warszawie, Krakowie i Lwowie. Zakonnicy przybyli do Lublina za sprawą marszałka wielkiego litewskiego księcia Pawła Karola Sanguszko i jego żony Marianny z Lubomirskich. 1 listopada 1721 podpisano akt zobowiązujący księcia do założenia nowego klasztoru, ale kapucyni osiedlili się w mieście dopiero trzy lata później. Władze Lublina nie zgadzały się na lokację kolejnego klasztoru i dopiero wstawiennictwo u króla Augusta II przełamało ich opór. Na miejsce budowy wybrano Krakowskie Przedmieście, naprzeciwko Placu Litewskiego oraz pałacu Pawła Sanguszki (obecnie znany jako pałac Lubomirskich). Kościół i klasztor wzniesiono w latach 1726 - 1731 według projektu architekta warszawskiego Karola Baya, budowę prowadził jego bratanek Jan Bay. Do czasu zakończenia ich budowy kapucyni mieszkali w dworku kasztelanowej wołyńskiej Jadwigi Zahorowskiej. Świątynia została konsekrowana 16 sierpnia 1733 przez biskupa chełmskiego Jana Feliksa Szaniawskiego. W nowym klasztorze zamieszkało 14 zakonników.

Kościół św. Piotra i Pawła

           Budynek zbudowano według surowych przepisów zgromadzenia kapucynów, wzorując się na warszawskiej świątyni i nawiązując do macierzystej – we Włoszech.  Jest to prostokątny, jednonawowy gmach z rzędami kaplic po obu stronach i nieco węższym i niższym prezbiterium oraz chórem zakonnym, sklepiony kolebkowo z lunetami. Kaplice założone są na planie zbliżonym do kwadratu, nie posiadają okien. Dekoracja architektoniczna wnętrza ogranicza się do par toskańskich pilastrów wspierających gierowane belkowanie oraz gurtów sklepiennych. Analogiczną, dość skromną artykulację zastosowano w fasadzie: dwie pary toskańskich pilastrów w wielkim porządku oraz duży trójkątny szczyt z owalnym oknem. Boczne pola z prostymi podziałami ramowymi zwieńczone są spływami, na zakończeniach których znajdują się kamienne figury św. Piotra i Pawła. Pod koniec XIX wieku lubelski malarz Władysław Barwicki wykonał malowidło przedstawiające Chrystusa Ukrzyżowanego i św. Franciszka, znajdujące się na osi głównej fasady pomiędzy wejściem i półkoliście zakończonym oknem. 

Kościół św. Piotra i Pawła     Kościół św. Piotra i Pawła     Kościół św. Piotra i Pawła

           Do wyposażenia kościoła pierwotnie należało dziewięć ołtarzy, z czego do dziś przetrwało siedem. Zostały one wykonane zgodnie z regułami kapucyńskimi, są drewniane, nie posiadają polichromii i złoceń. Obrazy do ołtarza głównego (w tym jeden przedstawiający patronów kościoła) wykonał holenderski artysta, Peter van Roy. W prawej nawie stoją ołtarze św. Antoniego, św. Franciszka i MB Niepokalanie Poczętej, z lewej strony umieszczony jest ołtarz św. Feliksa. Oprócz tych ołtarzy są jeszcze 2 inne w których zlikwidowano mensy: Serca Pana Jezusa i św. Józefa. W posiadaniu kościoła jest także XVII – wieczny obraz nieznanego autora Sen Leszka Czarnego, związany z historią o powstaniu nieistniejącego obecnie kościoła św. Michała Archanioła. W chórze zakonnym znajdują się portrety fundatora księcia Pawła Sanguszki i Jana III Sobieskiego.

           W 1750 odbył się tu niezwykle uroczysty pogrzeb fundatora, księcia Pawła Sanguszki, którego pochowano w osobnej kaplicy z ołtarzem, przy którym codziennie odprawiano  msze. W 1768 wybuchł pożar, który strawił konstrukcję dachu i wyposażenie. Odbudowa kościoła trwała kilkanaście lat. Przy klasztorze istniała biblioteka oraz studium, gdzie wykładano retorykę, logikę i filozofię (nowicjatu nie było). Dzięki staraniom działającego przy kościele bractwa Niepokalanego Serca Maryi, w latach 1857 - 1860 po wschodniej stronie wzniesiono kaplicę Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, ufundowaną przez Jadwigę Bielską (późniejszą felicjankę s. Annę) i Annę Jezierską, według projektu Bolesława Podczaszyńskiego i Michała Kamińskiego. Wybudowano ją w stylu neogotyckim, na planie prostokąta, zamkniętą trójbocznie od wschodu. Kaplica z zewnątrz została oskarpowana zgodnie z duchem panującego stylu, z zastosowaniem motywu ostrego łuku i smukłych otworów okiennych. Wnętrze otrzymało sklepienie krzyżowo–żebrowe. W kaplicy znajduje się rzeźba Matki Bożej autorstwa Władysława Oleszczyńskiego, ufundowana przez gwardiana lubelskich kapucynów, ojca Prokopa Leszczyńskiego. Obecnie kaplica nosi wezwanie Adoracji Najświętszego Sakramentu.

           Kościół kapucynów był w XVIII wieku ośrodkiem kultu św. Fidelisa, trwających do momentu kasaty w 1864 roku.  Nabożeństwa ku czci tego świętego ściągały do Lublina wielu wiernych, a jego wizerunek uważano za cudowny.

           W wyniku represji po powstaniu styczniowym, w 1864 władze carskie dokonały kasaty wielu klasztorów, w tym lubelskiego klasztoru kapucynów. Zakonników zaangażowanych w pomoc przy powstaniu przesiedlono do Łomży, na miejscu pozostawiając do wymarcia trzy osoby. Najstarszy z nich, ojciec Alfons Kulesza, zmarł w Lublinie w 1901 roku. Grunty klasztorne podzielono i sprzedano, w większości pod zabudowę, wyposażenie rozdysponowano pomiędzy okoliczne parafie, a bibliotekę przeniesiono do lubelskiego seminarium duchownego. Kapucyni powrócili do Lublina w 1919, stopniowo odzyskując swoje pomieszczenia. W 1932 dobudowano piętro nad chórem zakonnym w prezbiterium. W 1940 Niemcy aresztowali zakonników, umieszczając ich początkowo w więzieniu na zamku lubelskim, a potem w Sachsenhausen i Dachau. Wśród nich byli również rektor studium filozofii działającego przy klasztorze, Henryk Krzysztofik oraz studenci Florian Stępniak i Fidelis Chojnacki, umęczeni w Dachau oraz w 1999 ogłoszeni błogosławionymi w gronie 108 Męczenników II wojny światowej przez Ojca Świętego Jana Pawła II. Po wojnie wznowiono działalność studium teologiczno–filozoficznego, a część pomieszczeń władze przeznaczyły na internat oraz sklepy. W latach 1984-1985 od strony zakrystii dobudowano skrzydło klasztorne.

                                                                                Opracowanie Aleksandra Szymula

Grafika losowa