Fabryka powozów

ul. Zamojska 16

           Na działce u zbiegu ulic Zamojskiej i Przemysłowej w drugim dziesięcioleciu XX wieku znajdował się niewielki parterowy budynek ustawiony szczytowo, w którym mieścił się warsztat powozowy Stefana Gąsiorowskiego. W 1913 właściciel wystąpił do władz o wydanie pozwolenia na rozbudowę zakładu i przekształcenie go na fabrykę powozów. Projekt zakładał zabudowę na planie podkowy: środkowy jednopiętrowy budynek przeznaczono na magazyn ekwipaży, w istniejącym już północnym skrzydle zaplanowano warsztat i sklep, a w drugim – od strony ul. Przemysłowej – mieszkanie właściciela. Parterowe budynki miały mieć attyki, zaś piętrowy budynek – facjatkę na osi głównej krytą dwuspadowym daszkiem, z drewnianą dekoracją w postaci skrzyżowanych belek. Jeszcze w tym samym roku projekt zmieniono, dodając do głównego budynku drugie piętro i rezygnując z południowego skrzydła. Zamiar ten zrealizowano, jednak na początku lat 30. fabryka zaczęła podupadać. Warsztat i wozownia funkcjonowały wówczas w parterowym skrzydle, natomiast dwupiętrowy budynek przekształcono na mieszkania, dostosowując do nowej funkcji wnętrze i elewację frontową.

           W 1936 roku warsztat zamieniono na sklepy, a Stefan Gąsiorowski zlecił wykonanie projektu południowego skrzydła, które w zamyśle miało mieć wysokość dwupiętrowego budynku mieszkalnego. Na realizację pomysłu nie zgodziła się Inspekcja Budowlana, sugerując budowę analogicznego do istniejącego, skrzydła parterowego. Ostatecznie w późniejszych latach powstał od strony ulicy parterowy, wolnostojący budynek jednokondygnacyjny. Od strony ul. Przemysłowej wzniesiono także murowane wysokie ogrodzenie, łączące dwa obiekty, do którego później dobudowano od strony podwórza magazyny.

           Obecnie budynki dawnej fabryki powozów są bardzo zaniedbane. W wyniku licznych przekształceń i adaptacji architektura zatraciła swój fabryczny charakter. Ceglany czternastoosiowy budynek główny pozbawiony otynkowania jest dziś zwyczajną kamienicą mieszkalną, niczym nie wyróżniającą się spośród zabudowy ul. Zamojskiej i okolic. O przemysłowej niegdyś funkcji obiektu mogą świadczyć jedynie równomiernie rozmieszczone otwory okienne zamknięte odcinkiem łuku, dziś częściowo zamurowane. W pozostałych otworach stolarkę wymieniono na współczesną, z PVC. Nad oknem drugiego piętra na trzeciej osi zachował się fragment bloczku wyciągowego oraz ścianka attykowa powyżej gzymsu kordonowego. W południowej elewacji znajdują się dwa balkony na płytach Kleina. Żadnych cech stylowych nie posiadają również budynki frontowe od strony ul. Zamojskiej. Jedyną dekoracją są proste attyki ograniczone profilowanymi gzymsami.

Bibliografia:

Czerepińska J., Fabryka powozów – ul. Zamojska 16, [w:] Czerepińska J., Michalska G., Studziński J., Katalog architektury przemysłowej w Lublinie, t. I cz. II, Lublin 1995 (maszynopis opracowany na zlecenie Państwowej Służby Ochrony Zabytków, w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie)

Kowalczyk I., Zwiedzamy Lublin. Przewodnik, Lublin 2011