Idzi Benedykt Radziszewski

(1 kwietnia 1871 Bartoszewice koło Łodzi – 22 lutego 1922 Lublin)

duchowny katolicki, założyciel i pierwszy rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, profesor filozofii i pedagogiki 

syn Marcelego i Józefy z Biernackich, miał dwóch braci, starszego Ignacego i młodszego Pawła

           Po ukończeniu szkoły elementarnej w Piewniku pod kierunkiem własnego ojca – nauczyciela, w latach 1881-1889 pobierał nauki w Gimnazjum Filologicznym w Płocku. W 1889 rozpoczął studia w Diecezjalnym Seminarium Duchownym we Włocławku, gdzie szczególnie zainteresował się filozofią i w związku z tym zorganizował grupę Schola Aegidiana, mającą na celu poszerzanie wiedzy w tej dziedzinie. Widząc w młodym studencie wielki potencjał naukowy, w 1893 skierowano go na studia do Cesarskiej Akademii Duchownej w Petersburgu, jedynej tego typu uczelni wyższej przyjmującej duchowieństwo katolickie z terenów zaboru rosyjskiego. Trzy lata później uzyskał tytuł magistra teologii i przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa kujawsko-kaliskiego Aleksandra Kazimierza Bereśniewicza. Wrócił do kraju i objął funkcję wikarego w parafii św. Mikołaja w Kaliszu. Dostrzegając w młodym księdzu ogromne możliwości rozwoju naukowego zdecydowano o wysłaniu go za granicę na dalsze studia na zachód Europy. W obawie przed konsekwencjami ze strony władz carskich, Radziszewski w 1898 wyjechał nielegalnie z kraju pod przybranym nazwiskiem Stephane Waihinger i podjął dwuletnie studia doktoranckie w Wyższym Instytucie Filozoficznym w Louvain, zakończone obroną pracy doktorskiej De idea religionis genesi in evolutionismo Darvino-Spenceriano. W trakcie zagranicznych studiów miał kontakt z ośrodkami naukowymi w Anglii, Francji, Włoszech, Niemczech, Szwajcarii i Austrii.

           Powrócił do seminarium we Włocławku jako wykładowca – profesor filozofii i pedagogiki, a następnie jako wicedyrektor (1901-1905) i rektor (1908-1914). W swojej pracy dydaktycznej popierał wśród studentów samodzielność i zdolność wyrażania własnych opinii, dochodzenie do wniosków poprzez indywidualne myślenie, a nie uczenie pamięciowe. Był inicjatorem miesięcznika naukowego Ateneum Kapłańskie, wydawanego od 1909 we Włocławku. Otrzymał tytuł honorowy Papieskiego Prałata Domowego oraz Kanonika Kapituły Katedralnej we Włocławku. Od 1914 pracował w znanej już sobie akademii w Petersburgu, obejmując stanowisko profesora filozofii i ostatniego rektora. Wniósł wiele zmian w organizacji uczelni, podnosząc tym samym jej poziom naukowy. Wprowadził między innymi podział na sekcje teologiczną i prawa kanonicznego oraz zwiększył liczbę katedr. Nowością stał się obowiązek publicznej obrony pracy naukowej studentów. Oprócz pracy dydaktycznej, rozwijał swoją karierę naukową, uzyskując w 1917 kolejny tytuł doktorski z dziedziny teologii. Ze względu na rządy bolszewików rzymskokatolicka akademia znalazła się bardzo trudnym położeniu. W 1918 zdecydowano o jej zamknięciu, a większość rosyjskiej Polonii postanowiła wrócić do ojczyzny.

           Na początku 1918 ks. Radziszewski został wiceprezesem komitetu organizacyjnego Uniwersytetu Lubelskiego. Pomysł powołania uczelni zrodził się jeszcze w Petersburgu, po rozmowach księdza z przemysłowcem i finansistą Karolem Jaroszyńskim oraz społecznikiem Franciszkiem Skąpskim. Według Radziszewskiego uniwersytet był najwyższą formą nauki, niezbędnej w tworzeniu nowej suwerenności Polski. Inauguracja pierwszego roku akademickiego KUL odbyła się 8 grudnia 1918, a ks. Radziszewski został jego pierwszym rektorem, wykładając także filozofię i psychologię na wydziałach: Nauk Humanistycznych, Teologicznym, Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych, Prawa Kanonicznego i Nauk Moralnych. Jako człowiek wielce oddany nauce i dydaktyce, był członkiem Polskiego Towarzystwa Filozoficznego we Lwowie i Warszawie, Komisji Filozofii w Polsce Polskiej Akademii Umiejętności, Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu i Rzymskiej Akademii św. Tomasza.

           Został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej.

           KUL jako dzieło jego życia niezmiennie rozwija się, kształcąc kolejne pokolenia studentów. 8 grudnia 2018, w setną rocznicę inauguracji uczelni, odsłonięto pomnik pierwszego rektora KUL na pobliskim skwerze arcybiskupa Józefa Życińskiego, autorstwa prof. Jerzego Fobera z Zakładu Rzeźby Uniwersytetu Śląskiego (również autora postaci Chrystusa w Gmachu Głównym KUL).

Bibliografia:

Chrzanowska R, Odsłonięto pomnik założyciela KUL ks. Idziego Radziszewskiego, „Nauka w Polsce” 10.12.2018 (dostęp: http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C32050%2Clublin-odslonieto-pomnik-zalozyciela-kul-ks-idziego-radziszewskiego.html, 14.02.2019)

Dębiński A., Idzi Radziszewski - założyciel i pierwszy rektor KUL, „Gość.pl lubelski” 31.07.2018 (dostęp: https://lublin.gosc.pl/doc/4902056.Idzi-Radziszewski-zalozyciel-i-pierwszy-rektor-KUL, 14.02.2019)

Karolewicz G, Ksiądz Idzi Benedykt Radziszewski 1871-1922, Lublin, 1998

Wijatkowski M., Pomnik ks. Idziego Radziszewskiego, założyciela KUL oficjalnie odsłonięty „Kurier Lubelski” 8.12.2018 (dostęp: https://kurierlubelski.pl/pomnik-ks-idziego-radziszewskiego-zalozyciela-kul-oficjalnie-odsloniety-zdjecia/ar/13726962#edukacja, 14.02.2019)