Cmentarz prawosławny przy ul. Lipowej
Przy ul. Lipowej znajduje się charakterystyczna, murowana biała brama zwieńczona wieżyczką z kopułą w stylu wschodnim, prowadząca na cmentarz prawosławny, położony pomiędzy częścią katolicką, ewangelicką i komunalną
Teren ten został wydzielony pod pochówki w obrządku prawosławnym około 1840, a najstarsze nagrobki datowane są na lata 1843 i 1845.
W centralnej części znajduje się niewielka cerkiew św. Niewiast Niosących Wonności, wzniesiona dzięki fundacji prezesa Izby skarbowej Andrzeja Dejkuna, jako miejsce wiecznego spoczynku i upamiętnienia zmarłej małżonki. Kamień węgielny pod budowę został położony 3 czerwca 1902, zaś uroczystość konsekracji miała miejsce 28 sierpnia 1903. Dwukondygnacyjna świątynia, wybudowana według projektu Grigorija Artynowa, od początku miała pełnić funkcje kaplicy pogrzebowej. Jej fundator nie doczekał ukończenia, został pochowany obok żony w krypcie. Niejednoznaczne jest określenie patronów cerkwi. Według zachowanych zapisków w prasie cerkiewnej, pochodzących z okresu po wyświęceniu, budowla otrzymała początkowo wezwanie św. Andrzeja Stratylatesa i męczennicy Marii. Inne źródła podają także, oprócz nich, św. Marię i św. Martę z Betanii. Obecnie dolna kondygnacja nosi wezwanie św. Eliasza, zaś górna, uważana za główną – Święte Niewiasty Niosące Wonności.
Cerkiew został wzniesiona w stylu rusko-bizantyńskim, jako trójdzielna budowla z prostokątną kruchtą, nawą na planie kwadratu oraz półokrągłą absydą. Nad kruchtą wybudowano wieżę – dzwonnicę, nakrytą dachem namiotowym z cebulastą kopułą. Analogiczne zwieńczenie otrzymała nawa, na narożach której umieszczono mniejsze wieżyczki na cylindrycznych bębnach, z kopułkami. Wszystkie kopuły otrzymały zwieńczenie w postaci złoconych krzyży prawosławnych, odlanych w lubelskiej fabryce E. Plage i T. Laśkiewicza. Ich obecność nie jest tu przypadkowa: cerkiew został wybudowana zgodnie z kanonem i tradycją architektury wschodniej. Pięć kopuł nad nawą, alegorią Boga i nieba (tzw. piatigławia), symbolizuje Jezusa Chrystusa i czterech ewangelistów. Elementami charakterystycznymi dla tego typu budowli są także kokoszniki, biforia, kolumienki z głowicami kostkowymi, nieotynkowana dwukolorowa cegła oraz dachówka ułożona w romby. Dolna kondygnacja z kryptami do połowy wysokości znajduje się pod poziomem gruntu i została wykonana z ociosanego polnego kamienia. Wejście do górnej części prowadzi po ośmiu kamiennych schodkach. Ściany wewnątrz zostały pomalowane farbą imitującą różowy marmur. Do wyposażenia świątyni należy między innymi jednorzędowy ikonostas powstały w Moskwie, zwieńczony ikoną Ostatniej Wieczerzy oraz sześć dzwonów odlanych w ludwisarni Finlandzkiego.
Będąc na cmentarzu prawosławnym przy u. Lipowej warto zwrócić uwagę na kopiec z oktogonalną kapliczką z przedstawieniem chusty św. Weroniki, nazywany Generalską Górką, w pobliżu którego pochowani zostali oficerowie wojsk 69. Riazańskiego Pułku Piechoty stacjonującego w Lublinie w latach 1879–1915. Kolejnym znakiem obecności w Lublinie wschodnich wojsk są mogiły oraz Krzyż Żołnierzy Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej, którzy jako sojusznicy Polski w wojnie z bolszewikami w 1920 nie mogli powrócić do kraju.
Bibliografia:
Cmentarz rzymsko – katolicki przy ul. Lipowej w Lublinie, red. K. Kucharska, L. Popek, B. Kotowski, B. Laskowska, Lublin 1988
Cmentarze lubelskie, red. P. Dymmel, R. Litwiński, Lublin 2015
Gawarecki H., O dawnym Lublinie, Lublin 1974
Lublin. Przewodnik, red. P. Kawałko, Z. Nestorowicz, M. Szymański, Lublin 2016
Mleczek J. i K., Cmentarze przy ul. Lipowej w Lublinie, Lublin 2013
Ronikierowa M. A., Ilustrowany Przewodnik po Lublinie, 1907
Sokoł K., Sosna A.: Cerkwie w centralnej Polsce 1815-1915, Białystok 2011