Artyści rzeźbiarze - twórcy pomników i nagrobków na cmentarzu ul. Lipowa

Z pośród nielicznych do dziś zachowanych nagrobków na lubelskim cmentarzu znajdują się dzieła znanych polskich rzeźbiarzy XIX wieku

Władysław Barwicki

(1865–1933)

malarz, rzeźbiarz, poeta

           W 1904 wykonał nagrobek Henryka Korczak Swaryczewskiego. Przedstawia postać siedzącego niewidomego lirnika z lirą korbową na kolanach i siedzącego niżej towarzyszącego mu chłopca. Obaj ubrani są w stroje ludowe, u stóp grajka leży kapelusz (sektor 15).

Franciszek Dec

(1891 - ?)

rzeźbiarz i chemik

           Kubistyczny nagrobek Zygmunta Laskowskiego (_dsc2235) z 1913 wykonany z czerwonego piaskowca – leżące popiersie z odchyloną do tyłu głową i długą szyją oraz prostymi, stylizowanymi skrzydłami wykonanymi z bloków kamiennych (lewe jest odłamane). Ten sposób pokazania anioła kojarzy się ze staroegipskimi maskami na sarkofagach (sektor 23B)

Bolesław Jeziorański

(1868–1920)

uczeń Wojciecha Gersona

            Nagrobek Jadwigi i Adama Kurtzów z około 1900, wykonany z brązu i czerwonego piaskowca przedstawia postać nagiego geniusza, w lewej ręce trzymającego skierowaną ku dołowi zapaloną pochodnię, w prawej, uniesionej, gałązkę oliwną. Ciało wygięte w kształt łuku, otoczone zwiewnymi szatami, w połączeniu z dużym płonącym ogniem i rozwianymi włosami stanowi bardzo dynamiczną kompozycję, typową dla sztuki dekoracyjnej początku XX wieku. Przeciwstawieniem dla ekspresyjności i ulotności geniusza są sceny w dolnej części nagrobka, ze scenami pracy na wsi (sektor 3D).

Antoni Kurzawa

(1824–1898)

rzeźbiarz

           Rzeźba na nagrobku Boczkowskich powstała w lubelskiej pracowni kamieniarskiej Adolfa Saturnina Timmego, gdzie w latach 1893 – 1894 wykonano postument. Natomiast anioł, opisywany także jako uskrzydlony geniusz jest dziełem Antoniego Kurzawy. Postać anioła stoi na wysokim postumencie, na tle wielkiego krzyża, z uniesioną prawą ręką ku niebu, lewą wspierającą się o urnę. Ubrany jest w tunikę lekko odkrywającą ramię. W dziełach tego artysty charakterystyczny jest dynamizm postaci, ukazany poprzez mocno zarysowaną muskulaturę i ekspresję szat (sektor 14).

Konstanty Laszczka

(1865–1956)

rzeźbiarz, malarz, grafik

           Autor pomnika Heleny z Sachsów Jaczewskiej, zmarłej w 1886, wykonany w 1899. Pomnik przedstawia wiejską dziewczynkę siedzącą na grobie. Zamyślona dziewczynka siedząca na skale przedstawiona na pomniku cechuje się prostotą i skromnością. Z jej niewielką sylwetką kontrastują sztywne fałdy szat, duży liść palmy i bluszcz na masywnym krzyżu (sektor 1).

Roman Lubowiecki

(1864–1940)

rzeźbiarz, kamieniarz

           W 1929 wykonał nagrobek Jana Czarnieckiego. Jest to oryginalne przedstawienie żałobnicy z urną, która podchodzi do uchylonych drzwi w ścianie, gdzie widnieje napis: Boże bądź miłościw. Po bokach drzwi znajdują się urny z płomieniem unoszącym się po ścianie. (sektor 29A).

Hipolit Marczewski

(1853-1905)

           W 1898 wykonał pomnik Heleny Plewińskiej, który przedstawia motyw unoszącego się anioła na tle krzyża. Uniesione skrzydła anioła podkreślają złudzenie lotu postaci, która w jednej ręce trzyma zapaloną pochodnię – symbol życia, skierowaną ku górze, a w drugiej kwiat. Twarz ma spokojną, oczy spoglądają w dół. (sektor 12A)

Migalski Leon

(1881–1941)

rzeźbiarz

           Wykonał nagrobek Stefana Głuchowskiego – przedstawia zamyśloną niewiastę, która siedzi na stopniu wspierając się na greckiej urnie. Za rzeźbą kobiety znajduje się pionowa płyta z krzyżem i wizerunkiem głowy Chrystusa w cierniowej koronie. Przed niewiastą widnieje płyta z nazwiskami zmarłych (za J. i K. Mleczek). (sektor 2)

           Wykonał również, wspólnie z rzeźbiarzem Franciszkiem Decem, pomnik Eligiusza Jabłonowskiego, zmarłego w 1932. Tutaj w centrum znajduje się łukowato wyprofilowany blok z czerwonego piaskowca z przedstawieniem krzyża, flankowany dwiema ogromnymi głowami łabędzi z opuszczonymi dziobami.

Andrzej Pruszyński

(1836–1895)

rzeźbiarz

           Wykonał pomnik dzieci Rudnickich. Datowany na 1884 nagrobek wykonany jest w duchu klasycyzmu i przedstawia dwa obejmujące się aniołki, zawieszone w przestrzeni. O ulotności życia przypominają zwiędnięte, porzucone w nieładzie kwiaty, zwisające z cokołu. (sektor 4A)

Bolesław Syrewicz

(1835–1899)

rzeźbiarz

           Wykonał jedną z najwybitniejszych rzeźb na lubelskim cmentarzu, neoklasyczną grupę anioła z żałobnicą na nagrobku rodziny Bobrowskich. Artysta ukazał w tym dziele tragizm i rozpacz matki po śmierci 17-letniego Antoniego Bobrowskiego, syna właścicieli ziemskich ze Snopkowa. Schylona kobieta składająca na grobie chłopca wieniec otoczona jest opieką stojącego nad nią anioła, który gestem uniesionej prawej ręki wskazuje niebo, a lewą niemalże dotyka jej ramienia, chcąc pocieszyć i oderwać od żalu. (sektor 5)

            Bardzo podobny anioł znajduje się na pomniku Wojciecha Malczanowskiego z 1894, także zaliczany do dzieł z jego pracowni. (sektor 9)

Adolf Saturnin Timme

(1869–1901)

kamieniarz

           Wykonał ponad 40 nagrobków na cmentarzu rzymskokatolickim, prawie 20 na prawosławnym, kilka na ewangelickim, wykonywał krzyże, obeliski i przedstawienia figuralne.

Do jego dzieł należą między innymi:

nagrobek małżonków Jaworowskich, w formie obelisku, z 1924 (sektor 6)

nagrobek rodziny Dunin-Borkowskich z 1901 (sektor 16)

grób rodziny Hinczów (cmentarz ewangelicki)

6 pomników u stóp Górki Generalskiej, pochodzące ze zlikwidowanego cmentarza przy ulicy Ruskiej

jednym z najciekawszych jest nagrobek Stanisława Kwiatkowskiego z 1905 (sektor 5B)

On sam został pochowany pod wysokim obeliskiem z czerwonego marmuru (sektor 9)

Henryk Żydok

(1856–1906)

rzeźbiarz, przemysłowiec

           Jego dziełem jest nagrobek Stanisławy Sobolewskiej z 1895. Przedstawia kobietę z naręczem kwiatów stojącą przy krzyżu. Ubrana jest w długą szatę i płaszcz z koronkowym obrzeżem. Na plecy opadają jej długie falujące włosy. (sektor 16C)

Bibliografia:

Cmentarz rzymsko – katolicki przy ul. Lipowej w Lublinie, red. K. Kucharska, L. Popek, B. Kotowski, B. Laskowska, Lublin 1988

Cmentarze lubelskie, red. P. Dymmel, R. Litwiński, Lublin 2015

Gawarecki H., O dawnym Lublinie, Lublin 1974

Kopciowski A., Pasjonujące śledztwo historyka. Tajemnica grobu Szybichera, http://wyborcza.pl/1,75248,16891984,Pasjonujace_sledztwo_historyka__Tajemnica_grobu_Szybichera.html

Lublin. Przewodnik, red. P. Kawałko, Z. Nestorowicz, M. Szymański, Lublin 2016

Mleczek J. i K., Cmentarze przy ul. Lipowej w Lublinie, Lublin 2013

Ronikierowa M. A., Ilustrowany Przewodnik po Lublinie, 1907

Sokoł K., Sosna A.: Cerkwie w centralnej Polsce 1815-1915, Białystok 2011