Dworek Kościuszków
na terenie Ogrodu Botanicznego
al. Warszawska 81
Dworek Kościuszków znajduje się na terenie dawnego folwarku Sławinek, wydzielonego na początku XVIII wieku z majątku Sławin. Pierwsze wzmianki na jego temat pochodzą z 1722 roku. W 2. połowie XVII wieku właścicielem Sławinka został starosta kamieniecki Jan Nepomucen Kościuszko, wznosząc na tym terenie barokowy modrzewiowy dwór. U swojego stryja kilkukrotnie przebywał Tadeusz Kościuszko, pierwszy raz po powrocie ze studiów w Paryżu, w latach 1774-1775. Prawdopodobnie przyczynił się wówczas do projektowania parku wokół dworu, korzystając z umiejętności i wiedzy nabytej we Francji. Kolejny raz Tadeusz Kościuszko przyjechał na Sławinek po powrocie z Ameryki w 1784, już jako osławiony generał wojsk i bohater walczący o jej wolność. Ostatnia wizyta miała miejsce w 1792, przed kolejnym wyjazdem Kościuszki za granicę.
Na początku XIX wieku majątek wszedł w posiadanie bankiera i kupca Dawida Heyzlera, właściciela kamienicy przy ul. Rynek 2 na Starym Mieście, a w 1819 przeszedł na własność członka lubelskiej loży masońskiej Wolność Odzyskana Pawła Wagnera. Wkrótce okazało się, że na terenie Sławinka znajdują się źródła wody mineralnej z żelazem w składzie, co potwierdziły badania kilku lekarzy i farmaceutów. Wybudowano łazienki z wannami do kąpieli i ocembrowano naturalne źródła. W 1859 majątek odziedziczyły dzieci: Władysław, Maksymilian, Stanisław, Julian i Julia Mędrkiewiczowa, a rok później uruchomiono zakład wód leczniczych. W 1876 Sławinek trafił w posiadanie Stanisława Mędrkiewicza, który usiłował podnieść go do rangi uzdrowiska. W przewodniku z tego samego roku napisano, że „W odległości kilku wiorst od Lublina, na trakcie warszawskim znajduje się bardzo uczęszczane miejsce kąpielowe wód żelazistych – Sławinek. Miejscowość ta prześlicznie położona i licznie uczęszczana.1”W tym czasie przebudowano również dwór Kościuszków, uporządkowano park, wzniesiono domy dla kuracjuszy i restaurację. Niestety podlubelskie źródła nie miały szans w konkurencji ze znanym Nałęczowem. Spadkobiercom Mędrkiewicza nie udało się kontynuować funkcji uzdrowiska i wkrótce majątek uległ parcelacji. W 1896 spłonęła sala taneczna i restauracja, a w 1915 wojska austriackie spustoszyły pozostałe obiekty. W latach 30. XX wieku źródła sławinkowskie straciły swoje właściwości lecznicze, zanikając zupełnie po wykopaniu nieopodal studni głębinowej w 1960 roku. Większość drzewostanu w parku została wycięta przez Niemców w okresie okupacji.
W 1950 resztówkę z dworem nabył od Zofii z Mędrkiewiczów Rudnickiej UMCS. Użytkowany, ale nieremontowany dwór szybko popadł w ruinę i został rozebrany. W 1970 budynek zrekonstruowano według projektu architekta Tadeusza Augustynka na zachowanych fundamentach i piwnicach. Ceglano – drewniany dwór na planie prostokąta przekryty jest dachem łamanym polskim krytym gontem, z dwiema lukarnami po wschodniej, frontowej stronie. Dominantę stanowi czterokolumnowy drewniany ganek z trójkątnym szczytem, przekryty osobnym dwuspadowym dachem. Część materiałów budowlanych pochodzi z pierwotnego dworu Kościuszków.
Od 2013 dworek jest udostępniany zwiedzającym. Wewnątrz zaaranżowano gabinet rektorów z wyposażeniem sal władz UMCS oraz salę naczelnikowską nawiązującą do osoby Tadeusza Kościuszki.
O obecności w tym miejscu Tadeusza Kościuszki przypomina także położony nieopodal w 1917 roku pamiątkowy głaz.
1 Zieliński W. K., Opis Lublina jako przewodnik dla zwiedzających miasto i okolice, Lublin 1876, s. 66
Opracowała Aleksandra Szymula
Bibliografia:
H. Wyszkowska, Dwory w Lublinie, „Zoom. Lubelski Informator Kulturalny” 2010, nr 4
Gawarecki H., O dawnym Lublinie, Lublin 1974
Zieliński W. K., Opis Lublina jako przewodnik dla zwiedzających miasto i okolice, Lublin 1876