Dwór Chrzanowskich (Gorajskich) na Bielszczyźnie

ul. Północna 22 A

           Po północnej stronie Alei Solidarności, jednej z głównych tras przejazdowych przez miasto, stoi na wzgórzu duży dwór pomalowany na biały kolor.

           Zachowały się nieliczne dokumenty mówiące o jego historii. Prawdopodobnie został wzniesiony w XVII wieku przez rodzinę Gorajskich na miejscu dawnego zboru ariańskiego należącego do Leszczyńskich, zniszczonego w 1627 roku. W 1737 właścicielem majątku był Felicjan Bielski, stąd przyjęła się nazwa Bielszczyzna. W XIX wieku zabudowania należały między innymi do księgarza i wydawcy Kazimierza Szczepańskiego, a od 1877 przez sto kolejnych lat – do Leona Chrzanowskiego herbu Nowina, lubelskiego przedsiębiorcy i sędziego Sądu Grodzkiego, uczestnika wojny polsko–bolszewickiej 1919–1821 i obrońcy kościoła św. Mikołaja na Czwartku.  O obecności rodziny Chrzanowskich na Bielszczyźnie świadczy również stojąca przy ul. Chodźki, na północ od dworu, murowana kapliczka poświęcona św. Mikołajowi, wystawiona w 1905 przez Leona Chrzanowskiego.

           Przeznaczenie dworu na mieszkania i brak bieżących remontów sprawił, że po wojnie jego stan techniczny uległ znacznemu pogorszeniu. Ze względu na zabytkowy charakter w 1977 nieruchomość została odkupiona od ostatnich właścicieli przez Skarb Państwa. Planowano przeznaczyć ją na potrzeby administracyjne Operetki Państwowej, ale rok później na swoją siedzibę zakupił ją Automobilklub Lubelski. W latach 1977-1983 przeprowadzono gruntowny remont wraz z adaptacją pomieszczeń na potrzeby klubowe, część parterową przeznaczając na funkcje gastronomiczne.

           Obecnie dwór jest budynkiem murowanym z cegły, ze szkarpami z ciosanego wapienia na narożach i mansardowym dachem o drewnianej konstrukcji krytym gontem, z oknami w formie wolego oka w zachodniej i wschodniej połaci.

           Siedmioosiowa elewacja frontowa od zachodu posiada wejście z dekoracyjnym portalem z piaskowca, pozostałe elewacje nie posiadają dekoracji i mają różną liczbę osi. Od południa pod budynkiem znajdują się piwnice sklepione żebrowo i krzyżowo. Nie zachowały się oryginalne elementy wystroju wnętrza, wyposażono je natomiast w kominki z piaskowca i marmuru.

                                                                  Opracowała Aleksandra Szymula