SZKOŁA LUBELSKA IM. STEFANA BATOREGO

ul. Spokojna 1

Powstanie szkoły

           Na przedłużeniu ul. Ewangelickiej, na dawnych terenach należących do dominikanów obserwantów wytrasowano ul. Spokojną. Jednym z najbardziej charakterystycznych i najlepiej zachowanych budynków tam stojących jest gmach dawnego Gimnazjum Męskiego Spółki Cywilnej Szkoły Średniej w Lublinie.

            W 1906 po uzyskaniu pozwolenia od cara Mikołaja II z inicjatywy lubelskich przemysłowców, ziemian, rzemieślników i kupców utworzono prywatną szkołę męską. Początkowo nauki prowadzone były w wynajmowanym domu przy ul Żmigród 3 pod kierownictwem dyrektora Xawerego Dłużewskiego, rok później zajęcia przeniesiono do budynku przy ul. Królewskiej 11. W 1909 zakupiono grunty przy zbiegu ul. Ewangelickiej, Spokojnej i Powiatowej (obecnie I Armii Wojska Polskiego), na których w latach 1909-1915 wzniesiono gmach szkoły według projektu architekta Teofila Wiśniewskiego. Na krótko po oddaniu budynku do użytku kwaterowali tam ułani Władysława Prażmowskiego–Beliny po zajęciu Lublina.

           W 1934 szkoła zmieniła nazwę na Prywatne Męskie Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Lublinie. Uczniowie kształcili się w systemie sześcioklasowym: po czterech latach gimnazjum zdawali tzw. małą maturę, by później po dwóch latach liceum przystąpić do egzaminu dojrzałości. Szkoła stawiała chłopcom wysokie wymagania i miała surowy regulamin. Przez pierwsze cztery lata nauki uczniowie zobowiązani byli nosić mundurki z tarczą nr 515, które wyróżniały ich wśród pozostałych i były swego rodzaju nobilitacją i oznaką elitarności szkoły. Działalność placówki przerwał wybuch II wojny światowej. W latach 1942-1943 znajdował się tu sztab akcji Reinhardt pod kierownictwem dowódcy SS i Policji Dystryktu Lubelskiego Odilo Globocnika. Po wojnie szkoła nie otrzymała pozwolenia na dalszą działalność. W budynku mieścił się sztab wojskowy, zakład Anatomii i Weterynarii UMCS oraz Collegium Anatomicum Akademii Medycznej, a od kilku lat jest siedzibą Collegium Iuridicum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Architektura

           Obiekt nie zmienił swego wyglądu i zachowany jest w swej pierwotnej postaci. Założono go na planie prostokąta, z fasadą na krótszym boku od strony południowej. Przednia i tylna część została lekko poszerzona o ryzality, a całość zwieńczono mansardowym dachem krytym dachówką ceramiczną. Szkoła otrzymała skromną secesyjną szatę architektoniczną. Na osi trójkondygnacyjnej fasady umieszczono obszerny otwór wejściowy z wejściem po schodkach, zamknięty odcinkiem łuku, ujęty w dwa zwężające się ku górze profilowane filary z kamiennymi wazami na szczycie oraz daszek w kształcie łuku pokryty dachówką karpiówką. Wejście zostało zamknięte całkowicie przeszkloną wielokwaterową drewnianą stolarką z dwoma skrzydłami drzwiowymi i nadświetlem oddzielonym falistym ślemieniem. Środkową część pięter wypełniają po trzy duże wielokwaterowe okna, na drugim piętrze nieco wyższe, z zastosowaniem linii łuku w stolarce. Oś główną wieńczy faliście zakończony szczyt z oculusem w centrum ujętym w dwa pilastry, umieszczony ponad gzymsem na wysokości połaci dachowej. Po bokach szczytu widoczne są dwie lukarny. Boczne partie fasady zostały potraktowane dość surowo. Ponad cokołem umieszczono trzy poziome profile w formie wałków, biegnące na całej długości wszystkich elewacji. Na ich wysokości, po obu stronach wejścia znajdują się po dwa wąskie prostokątne okna oddzielone od siebie cementowym słupkiem lecz ujęte we wspólną profilowaną opaskę. Powyżej nich gładkie ściany bez otworów zostały zaakcentowane dwiema dużymi prostokątnymi płycinami w cementowych profilach. Podział pionowy fasady zaznaczono czterema lizenami. Pozostałe elewacje zostały wypełnione otworami okiennymi. Po wschodniej stronie znajduje się dodatkowo niewielki ryzalit z klatką schodową, wobec czego elewacje na dłuższych bokach nie są jednakowe: wschodnia na dwanaście, zaś zachodnia – trzynaście osi.

           Działka z budynkiem szkoły posiadała ogrodzenie z murowaną bramą i furtkami, o analogicznych jak na fasadzie falistych kształtach, rozebrane prawdopodobnie w czasie przebudowy ulicy w latach 40. XX wieku. Jego wygląd zachował się na fotografii z 1938 roku.

Dzień dzisiejszy

           Wnętrze zostało dostosowane do potrzeb uczelni i wyremontowane, nie posiada żadnych dekoracji architektonicznych. Zachowano dwutraktowy układ z korytarzem po środku i klatką schodową w ryzalicie od wschodu. Na parterze znajdują się tablice pamiątkowe poświęcone wychowankom Szkoły Lubelskiej poległym w walkach o niepodległość w latach 1914-1920 oraz ku czci ppor. Jana Bołbotta, absolwenta KUL, poległego w 1939 wraz z 50 żołnierzami podczas walk z Armią Radziecką w obronie Polski na fortyfikacjach granicznych Tynne w rejonie Sarn. Ostatnia modernizacja nadała wnętrzu skromny i nowoczesny wygląd.

Bibliografia

Kowalczyk I., Zwiedzamy Lublin. Przewodnik, Lublin 2011

Denys M., Wyszkowski M., Lublin i okolice. Przewodnik, Lublin 2000