HOTEL EUROPA

ul. Krakowskie Przedmieście 29

           Hotel Europa jest jedynym nadal funkcjonującym obiektem noclegowym spośród tych, które powstały w XIX-wiecznym Lublinie, znanym obecnie pod nazwą „Hotel Europa”. Jako jeden z trzech, oprócz Victorii i pensjonatu Janina, został zbudowany od początku z zamierzeniem pełnienia tejże funkcji.

           Budynek zamknął narożnik ulicy Krakowskie Przedmieście i wschodniej pierzei placu Litewskiego. Teren, na którym powstał hotel, należał do Czartoryskich i stanowił część ogrodu spacerowego zwanego „Zwierzyńcem” oraz część cmentarza przy kościele Bonifratrów. Na początku XIX wieku zespół pałacowo–parkowy Czartoryskich nabył Marcin Kobyliński, który w 1865 odsprzedał zachodnią część ziem Franciszkowi Chobrzyńskiemu oraz Chaimowi (Haninie) Forstäterowi. W tym samym roku nowi właściciele przystąpili do budowy Hotelu Europejskiego. Autorem projektu został budowniczy gubernialny Ludwik Szamota, natomiast, według tradycji, inspiracją dla nowego reprezentacyjnego gmachu Lublina miał być budynek warszawskiego Hotelu Europa, powstałego dziewięć lat wcześniej według projektu Henryka Marconiego. Dokumenty źródłowe podają, iż materiały na budowę zostały zakupione od Jana hrabiego Zamojskiego i pochodziły z „dóbr kozłowieckich”.

          Generalnie budynek hotelowy powstał w dwóch fazach, chociaż zachowały się liczne wzmianki o późniejszych robotach wykończeniowych. W latach 1865-1866 wniesiono skrzydło od strony ulicy Krakowskie Przedmieście, z przeznaczeniem na część hotelową. Według ówczesnej prasy otwarcie hotelu w dniu 18 sierpnia 1866 było wielkim wydarzeniem dla Lublina. Podkreślano wysoką rangę obiektu oraz jego doskonałą lokalizację w sąsiedztwie budynków władz gubernialnych, powiatowych oraz banków i towarzystw. Hotel miał być nie małą […] ozdobą dla miasta a wygodą dla przybyłych podróżnych. Cena za nocleg w jednym z czterdziestu dwóch pokoi wynosiła od 20 do 75 kopiejek. Na parterze znajdowała się restauracja, zaś na podwórzu stajnie i wozownie. Drugie skrzydło, od strony Placu Litewskiego, powstało do końca 1867 roku. Umieszczono tam prywatne mieszkania oraz łazienki.

           Już rok po ukończeniu budowy właściciele sprzedali nowy hotel Romanowi Okuliczowi – Kozarynowi za 110 000 rubli, ten natomiast odstąpił go Janowi Michelisowi w 1886 roku. Michelis był właścicielem, który stworzył właściwy kompleks hotelowy z dotychczasowego gmachu. Do istniejącej zabudowy dołączył sąsiednią działkę z kamienicą. W 1926 na mocy testamentu Wiktora Michelisa majątek przeszedł w ręce Lubelskiego Towarzystwa Dobroczynności. Budynek wyceniono na ogromną wówczas kwotę 899 799 złp, co w następstwie wiązało się z licznymi problemami oraz sprawami sądowymi o przyznanie go Towarzystwu.

           Hotel pełnił swą funkcję właściwie przez cały czas swojego istnienia. Od 1939 był miejscem spotkań okupantów, a od lipca 1940 wraz z barem i restauracją znajdował się na liście lokali przeznaczonych wyłącznie dla Niemców. W 1944 w wyniku wybuchu bomby lotniczej została całkowicie zniszczona północna część zachodniego skrzydła, czyli kamienica przyłączona do kompleksu najpóźniej. W latach 50. wzniesiono na tym miejscu nowy budynek jako uzupełnienie zabudowy. Wtedy też uległ uszkodzeniu narożnik budynku wraz z owalnym belwederem.

           Budynek założony jest na planie nieregularnym, zbliżonym do podkowy, o zaokrąglonych narożach południowo-zachodnim i południowo-wschodnim. Skrzydło południowe jest wysunięte nieco poza linię zabudowy pierzei Krakowskiego Przedmieścia. Korpus główny stanowi prostopadłościenną, trójkondygnacyjną bryłę, nakrytą dwuspadowym dachem. Nad południowo-zachodnim narożnikiem umieszczono owalny belweder nakryty spłaszczonym dachem kopulastym. Od północy na działce znajdują się dwie oficyny z łącznikami.

           Układ wnętrz gmachu został utworzony jako dwutraktowy, z korytarzem między traktami. Poza północną częścią skrzydła zachodniego budynek posiada układ jednotraktowy, o układzie amfiladowym. W południowo-zachodnim narożniku umiejscowiono owalny, reprezentacyjny hall, gdzie zachowały się szczątkowe dekoracje architektoniczne w postaci sztukateryjnych wolich oczek i perełkowania. W skrzydle południowym, na osi, znajduje się sień sklepiona kolebkowo na gurtach, która pierwotnie stanowiła zapewne sień przejazdową na podwórze. Komunikacja między piętrami odbywa się za pomocą klatek schodowych – głównej, na osi gmachu, oraz dwóch dodatkowych w skrzydle zachodnim.

           Za fasadę hotelu uznawana jest część od Krakowskiego Przedmieścia, która została zbudowana jako pierwsza. Powstała jako niesymetryczna, dwudziestoosiowa elewacja na cokole, z zaokrąglonymi narożami. Parter zaakcentowano za pomocą boniowania, nad otworami układającym się w formę klińców. Granicę pomiędzy parterem a piętrem stanowi szeroki fryz z prostokątnymi płycinami. Narożniki oraz wejście główne ujęte są pilastrami w wielkim porządku. Trzony pilastrów w połowie swej wysokości udekorowano realistycznymi portretami męskimi i kobiecymi w postaci pełnoplastycznych rzeźbionych głów. Otwory okienne pierwszego piętra ujęte są profilowanymi opaskami i dodatkowo, pseudopilastrami podtrzymującymi spłaszczony trójkątny naczółek. Nad bramą przejazdową i wejściem wschodnim znajdują się balkony z dekoracyjnymi żeliwnymi balustradami o stylizowanych motywach roślinnych. Drugie piętro również posiada otwory okienne w opaskach, bez oprawy w formie pilastrów i naczółków, za to z podokiennikami wspartymi na konsolkach. Fasada zwieńczona jest mocno wyładowanym, uskokowym gzymsem koronującym na konsolach. Czoła konsolek o stylizowanych lwich głowach rozdzielają fryzy: kostkowy i z motywem wolich oczek. Nad krawędzią połaci dachowej, nad bramą przejazdową oraz narożnikiem, dla podkreślenia wejść, wybudowano niewielki mur attykowy z wazonami. Dominantę elewacji stanowi owalny belweder, znajdujący się na południowo-zachodnim narożniku. Jego ściany przeprute zostały biforialnymi oknami oflankowanymi pilastrami, a całość zwieńczona analogicznym gzymsem koronującym.

            W taki sam sposób została wykonana dekoracja dziewięcioosiowej elewacji zachodniej. Różnicą jest jedynie brak balkonów oraz nieco mniejsze witryny na parterze. Dodatkowo, w płycinach fryzu ponad parterem umieszczono pełnoplastyczne rzeźbione głowy w medalionach. Elewacja tylna budynku poza szerokim okapem wspartym na dekoracyjnych konsolach nie posiada żadnych walorów artystycznych.

Bibliogafia:

Zieliński W. K., Monografia Lublina, t. II, cz. 1, 1887 [maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, sygn. 2029]

Michalska G., Hotel Europejski. Rozpoznanie historyczne i wytyczne konserwatorskie [maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie, sygn. 4703], Lublin 1993

Żywicki J., Hotel Europejski, „Gazeta Wyborcza”, 2007, nr 141, s. 5, dodatek „Lublin”

[b. a.], Wiadomości miejscowe, „Kurier Lubelski”, 1886, nr 52, s. 3-4; nr 67, s. 1