KAMIENICA NARUTOWICZA 15 / KAPUCYŃSKA 6

(HOTEL POLSKI)

           Kamienica, w której mieścił się niegdyś Hotel Polski została zbudowana na narożnej działce u zbiegu ulic Narutowicza (wówczas ulicy Panny Marii) i Kapucyńskiej, na podwalinach wcześniejszej zabudowy. Obecnie stanowi fragment ciągłej zabudowy pierzei tych ulic, od północy sąsiadując z budynkiem przy ulicy Kapucyńskiej 4, od wschodu natomiast z kamienicą przy ulicy Narutowicza 13. Do zabudowy parceli należy również oficyna wybudowana wzdłuż wschodniej granicy.

zobacz prezentację …

Dawny Hotel Polski - widok ogólny (zdjęcia rok 2017)

        Pierwsze znane informacje na temat działki odczytać można z planu Lublina pochodzącego z 1783. Na parceli oznaczonej numerem 50 znajdował się niewielki budynek na planie prostokąta, frontem zwrócony do ulicy Panny Marii i ustawiony przy wschodniej granicy działki, a więc odsunięty od narożnika przy zbiegu ulic. W legendzie mapy opisany został jako Dworek wielmożnych Trzcińskich. W 1802 nieruchomość odkupił Jan Spiski. Nowy właściciel założył dla swojej własności księgę hipoteczną o numerze 111, a trzy lata później zaciągnął dług hipoteczny na kwotę 3 000 złp na ukończenie kamienicy w Lublinie przy ul. Panny Marii Nr 294. Spiski postawił nowy budynek na pustym dotychczas narożniku, pozostawiając dawną posiadłość Trzcińskich bez zmian. Na jednej z litografii należącej do Albumu Lubelskie Adama Lerue, przedstawiającej kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Zwycięskiej oraz widok ulicy Panny Marii, widoczny jest dwukondygnacyjny budynek stojący na narożnej działce przy skrzyżowaniu ulic, kryty spadzistym dachem, bez ściętego narożnika południowo-zachodniego. Za nim znajduje się niższy o pół piętra, ale również dwukondygnacyjny budynek kryty osobnym dachem, najprawdopodobniej wspomniany już wcześniej dworek Trzcińskich.

           W 1838 w wyniku licytacji posiadłość zakupiło małżeństwo Klemens Rudolf i Maryanna z Barszczewskich Otto, zakładając w niej oraz w sąsiednim obiekcie Hotel Polski. Dokumenty z 1857 wymieniają dwa domy: pierwszy piętrowy dopiero od lat kilkadziesiąt wzniesiony, lecz nieukończony, z drugi bezpiętrowy dawniejszy. W 1867 dobra przejęli spadkobiercy małżeństwa Otto. Według wizji przeprowadzonej dwanaście lat później obydwa budynki, należące wówczas do Kazimierza Stodolnickiego, będące w stanie ruiny, zostały w większości wyburzone i na ich miejscu powstał nowy dwupiętrowy dom, od ulicy Panny Marii o długości frontu – 86 stóp, a od ulicy Kapucyńskiej o długości 137. Prawdopodobnie wówczas kamienicy nadano obecny wystrój architektoniczny oraz wykonano narożnik. Taki wygląd budynku przedstawia pocztówka wydana około 1908, reklamująca Hotel Polski. Gmach posiadał w tym czasie dwie bramy przejazdowe od obydwu stron oraz cztery popiersia w niszach umieszczonych na fasadzie, z których dwa, od dawnej ulicy Panny Marii zachowane są do dziś. Adnotacja o funkcjonowaniu Hotelu Polskiego pojawiła się również w 1914 w Przewodniku Firm Polskich w Lublinie.

                                              

Popiersia fasady od ul. Kapucyńskiej

           W 1918 nieruchomość należącą wówczas do Stanisława Müllera nabył, a zaraz potem sprzedał, Stanisław Justus Wysokiński. Współwłaścicielami zostali Herszowie, Sura Aibuszyc i małżonkowie Silberszac. W 1926 dokonano ponownego remontu budynku, w wyniku którego rok później kamienica była już reprezentacyjnym budynkiem trzypiętrowym oraz posiadała oficynę od podwórza. Prawdopodobnie po remoncie hotel przestał funkcjonować, bowiem nie jest wymieniony wśród innych lubelskich hoteli, w wydanej w 1929 Księdze Adresowej Polski, a pod adresem Kapucyńska 6 figuruje jedynie restauracja. W późniejszych latach prawa własnościowe do posesji podzielone zostały pomiędzy kilku spadkobierców poprzednich właścicieli, miedzy innymi Tytusa Daszkiewicza-Bortnowskiego, Ksawerego Węgleńskiego i Czesławę Rudnicką.

           Podpiwniczona, murowana, czterokondygnacyjna kamienica ze ściętym narożnikiem południowo-zachodnim została założona na planie litery L, z dłuższym skrzydłem od strony ulicy Kapucyńskiej. Do budynku przylega jednotraktowa oficyna o takiej samej wysokości, wybudowana wzdłuż wschodniej granicy.

                                                       

             Narożnik południowo-zachodni                 Oficyna od strony wschodniej

           Jako że kamienica usytuowana jest u zbiegu ulic, posiada dwie fasady: od ulicy Kapucyńskiej (zachodnia) – czternastoosiową, z ryzalitami na pierwszej i przedostatniej osi oraz od ulicy Narutowicza (południowa) – sześcioosiową, z ryzalitami na trzeciej i szóstej osi.

                                                       

           Fasada od ul. Kapucyńskiej                         Fasada od ul. Narutowicza

           Ściany parteru założone na cokole wykonane są gładko, z boniowanymi ryzalitami. Poziomy podział ścian stanowią fryz nad parterem wypełniony płycinami umieszczonymi na osi otworów okiennych i stanowiącym ciągły podokiennik oraz gładki pas fryzu nad trzecią kondygnacją. Dodatkowo, nad parterem znajduje się wydatny gierowany gzyms. Okna w obydwu fasadach mają wykrój prostokątny. Na parterze umieszczono duże, współczesne witryny sklepowe. Wszystkie okna na pozostałych kondygnacjach posiadają profilowane opaski, ale najbogatsza ich dekoracja znajduje się na pierwszym piętrze w fasadzie zachodniej. Tam otwory okienne zaakcentowane zostały symetrycznie ułożonymi półokrągłymi i trójkątnymi naczółkami, wspartymi na smukłych konsolkach. W obydwu ryzalitach nad oknami pierwszego piętra znajdują się okrągłe półczaszowate nisze połączone z oknami dekoracyjnymi zwornikami. Ciekawą dekorację stanowi ornament we fryzie ryzalitu nad drugim piętrem, z ciągiem sześciu akantowych wolut i owalnym medalionem w centrum, na którym widnieje portret mężczyzny ukazanego z prawego profilu. Analogiczne dekoracje znajdują się na fryzie w narożniku oraz nad pierwszym ryzalitem na południowej fasadzie.

Fryz w narożniku

           Została ona wzbogacona trzema balkonami z geometryczną balustradą, ale najciekawszymi elementami tej elewacji są dwa popiersia męskie przedstawione en face, na niewielkich cokołach, umieszczone w analogicznych jak na zachodniej fasadzie niszach, pomiędzy oknami na pierwszym piętrze. Według dokumentacji konserwatorskiej przedstawiają one podobizny Juliusza Słowackiego (od lewej strony) oraz Adama Mickiewicza (od prawej).

                                                                

                Popiersie Juliusza Słowackiego                    Popiersie Adama Mickiewicza

            Elewacja tylna skrzydła zachodniego rozczłonkowana została gładkimi pseudopilastrami w wielkim porządku i zwieńczona wydatnym, gierowanym gzymsem. Otwory okienne na trzech pierwszych kondygnacjach zamknięte zostały odcinkowo, natomiast na ostatnim – prosto. Skrzydło południowe uległo przekształceniom, o czym świadczy ślad po zamurowanej arkadzie w przyziemiu, z pozostawionym wejściem do piwnic i z niewielkim murkiem po obu stronach. Obok pozostała duża arkada zamknięta odcinkiem łuku. Ściany wyższych kondygnacji przepruto parami okien o wykroju prostokątnym, z takimi samymi płycinami poniżej. Od strony podwórza dość ciekawym elementem są żeliwne balustrady balkonów umieszczone na narożu oficyny oraz żeliwny zdrój w przyziemiu skrzydła zachodniego.

                         

        Narożnik oficyny  Pozostałości żeliwnego zdroju Elewacja tylna skrzydła zachodniego

Elewacje wewnętrzne

           Układ pomieszczeń jest zróżnicowany w zależności od ich lokalizacji. Od strony ulicy Kapucyńskiej zostały rozplanowane w dwóch traktach przedzielonych korytarzem, natomiast od ulicy Narutowicza – w jednym trakcie, z oknami wychodzącymi na ulicę i korytarzem od podwórza. Parter zajmują lokale usługowo-handlowe. Budynek posiadał dwie sienie przejazdowe, w skrzydle zachodnim na przedostatniej osi oraz w południowym – na ostatniej osi, obecnie przebudowaną na część lokalu sklepowego. Komunikację stanowi także wejście znajdujące się na czwartej osi od narożnika w skrzydle zachodnim, z sienią i główną, trzybiegową, drewnianą klatką schodową prowadzącą na piętra oraz wyjściem na podwórze. Oprócz głównej klatki schodowej na posesji znajduje się jeszcze ceglana klatka schodowa przy sieni przejazdowej od ulicy Kapucyńskiej oraz drewniana klatka w oficynie.

BIBLIOGRAFIA:

Kamienica przy ul. Narutowicza 15 – Kapucyńska 6 w Lublinie. Rozpoznanie historyczne i wytyczne konserwatorskie, oprac. J. Czerepińska, W. Boruch, Lublin 1992 (maszynopis w posiadaniu WUOZ Lublin, sygn. 2029)

Zieliński W. K., Monografia Lublina, t. II, cz. 1, 1887 (maszynopis w posiadaniu WBP, sygn. 2029)

Lerue A., Album Lubelskie, Warszawa 1859

Lublin na dawnej pocztówce, red. J. Lipniewski, T. Panfil, M. Wyszkowski, Lublin 2006

Plany i widoki Lublina. XVIII-XXI wiek, red. M. Harasimiuk, D. Kociuba, P. Dymmel, Lublin 2007

[b. a.], Przewodnik Firm Polskich w Lublinie na rok 1914, Lublin 1914