KAMIENICA RYNEK 5
W północno-zachodniej pierzei rynku mieści się szeroka kamienica pod nr 5, sąsiadująca z Bramą Rybną
Kamienica Rynek 5 wraz z Bramą Rybną
Zabudowę na tej parceli datuje się na XV wiek, ale pierwsze wzmianki w dokumentach pochodzą z 1547 i mówią o murowanym domu należącym do rajcy miejskiego Macieja Zessa, a następnie do jego siostrzenicy Barbary Wiączek. Jak większość staromiejskiej zabudowy, kamienica spłonęła w trakcie wielkiego pożaru miasta w 1575. W latach 1617-1631 nadbudowano ją do poziomu drugiego pietra i zwieńczono grzebieniową attyką z motywami figuralnymi. Budynek w renesansowej już szacie nabył Sebastian Konopnica, rajca miejski i właściciel innej okazałej kamienicy przy Rynku, pod nr 12. W 1637 nieruchomość należała do Pawła Iwaszkiewicza, później wielokrotnie zmieniając właścicieli (między innymi od 1728 wojewoda kijowski i wołyński, krajczy wielki koronny Franciszek Salezy Potocki). W 1887 renesansową attykę zastąpiono kolejną kondygnacją mieszkalną, zwieńczoną prostym murem attykowym. Na początku XIX wieku kamienica weszła w posiadanie Kacpra Drewnowskiego, który chciał rozbudować ją o sąsiadujące obiekty i scalić w jednolitej, klasycystycznej szacie architektonicznej. Kolejnymi posiadaczami była rodzina Makowskich, właściciele pierwszego w Lublinie kina Theatre Parisen Optique (w obecnym Teatrze starym przy ul. Jezuickiej), zasłużeni w upowszechnianiu kultury filmowej. W 1917 w wyniku licytacji parcelę z zabudową zakupił Kelman Icek Goldszmit, pozostając w jej posiadaniu do wybuchu II wojny światowej. W czasie okupacji obiekt nie odniósł znaczniejszych uszkodzeń, w 1938 przechodząc jeszcze prace remontowe. Wówczas to płaszczyzny pomiędzy oknami ostatniej kondygnacji pokryto dekoracją sgraffitową autorstwa Jana Wodyńskiego oraz zlikwidowano mur attykowy. Po wojnie nieruchomość odzyskała bratanica Goldszmita, Gołda Bergman, szybko ją jednak sprzedając. W 1954 wyremontowano elewację w ramach pobieżnej restauracji staromiejskiej zabudowy z okazji obchodów 10-lecia PRL. Podczas prac usunięto przedwojenne sgraffito, zrekonstruowano mur attykowy oraz ozdobiono motywem roślinnym fryz pomiędzy drugim i trzecim piętrem, według projektu Edwarda Koneckiego. Na generalny remont kamienica czekała do roku 1968, a na wymianę pokrycia dachowego do 2000 roku.
Fasada budynku skierowana na wschód posiada cztery kondygnacje i cztery osie otworów okiennych. Ściana parteru wyraźnie wysunięta jest poza lico całej elewacji, oszkarpowana i odcięta daszkiem okapowym z dachówek ceramicznych. Na drugiej osi znajduje się sklepiona kolebkowo brama przejazdowa, na trzeciej wejście do lokalu użytkowego, a na dwóch skrajnych – witryny zamknięte odcinkiem łuku. Pozostałe otwory na wyższych kondygnacjach są prostokątne, w opaskach, z sześciodzielną stolarką. Okna pierwszego piętra zaakcentowane zostały prostymi, sfazowanymi nadokiennikami. Dodatkowy podział poziomy stanowi gzyms między drugim a trzecim piętrem oraz zwieńczenie w postaci wydatnego gzymsu z attyką.
Fasada kamienicy Rynek 5
Elewacja od strony północnej, dostępna od ul. Rybnej to zabudowa scalona z główną kamienicą w XIX wieku. Siedem osi prostokątnych otworów okiennych podzielonych jest na część trzypiętrową (trzy pierwsze osie od strony bramy Rybnej) i dwupiętrową. Kondygnacje zaakcentowane są gzymsami, podobnie jak zwieńczenia ostatnich pięter. Na parterze znajdują się dwa wejścia po schodkach. Uwagę przechodniów zwraca osobliwy, półokrągły balkon w narożu, z kuta żeliwną balustradą, wsparty na drewnianym rusztowaniu.
Elewacja od ulicy Rybnej
Dwupiętrowa elewacja od strony podwórza nie posiada żadnych elementów dekoracyjnych.
Komunikację z oficynami stanowią drewniane ganki.
Widok od strony podwórza
Przy poziomie gruntu można zauważyć XIX–wieczny żeliwny zdrój do czerpania wody.
Pierwotny podział wnętrza został przekształcony w wyniku adaptacji pomieszczeń. Na pierwszym piętrze wydzielono przejście do pomieszczeń nad brama Rybną.
źródła:
Lublin. Przewodnik, red. P. Kawałko, Z. Nestorowicz, M. Szymański, Lublin 2016
Rynek 5 – historia miejsca, oprac. A. Magiera, Lublin 2011 (http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/doccontent?id=27200, dostęp z dn. 23.10.2017)