Dzisiejsza data:

KAMIENICA ul. KRAKOWSKIE PRZEDMIEŚCIE 23

HOTEL SASKI

           Kamienica frontowa usytuowana jest w zwartej zabudowie północnej pierzei ulicy Krakowskie Przedmieście i zajmuje południową część prostokątnej parceli. Północną część działki zajmuje kamienica tylna o osobnym adresie (ul. Zielona 20). Od wschodu, na podwórzu znajduje się oficyna, natomiast zabudowę zachodniej części stanowią drewniane komórki gospodarcze. Obecna nieruchomość powstała z połączenia trzech osobnych parceli oznaczonych dawnymi numerami policyjnymi 140, 141, 142.

          Najwcześniejsza wzmianka na temat nieruchomości numer 140 pochodzi z 1766, w której posesja ta została określona jako dom z dawna ciasna dziura zwany teraz sławetnych Marcina i Maryanny Gierasiewiczów, usytuowany obok domu Jakuba Bogdanowicza1 (obecnie Krakowskie Przedmieście 21). Według Monografii Lublina z 1887 następnymi właścicielami byli Śmieszkowicze, Święciccy i kupiec Jędrzej Kowalski, który zakupił także parcelę numer 141, po czym w 1802 odsprzedał obydwie posesje Michałowi Slasiuszowi. Posesja numer 141 określona jest w 1786 jako dom drewniany (domus lignea) należący do Szadowskich (vel Szadurskich), a obecnie do Świerczyńskich. Kolejne archwialne zapisy wskazują jako właścicieli Pomorskich, Kowalskich i Slasiusza. Najstarsze informacje dotyczące ostatniej działki o numerze 142 pochodzą z 1720 i mówią o istnieniu drewnianego domu Witowiczów. W kolejnych latach nieruchomość często zmieniała właścicieli (między innymi Borkowscy, Kozłowscy, Dudziewiczowie, Pomorscy, Pawlikowscy, Gołuchowscy).

           W 1802 Michał Slasiusz wykupił wszystkie wyżej wymienione nieruchomości i scalił je w jedną nieruchomość, jednak prawdopodobnie o początkach hotelowego budynku można mówić dopiero od 1846. Wtedy to kolejny właściciel, Fryderyk Schnierstein, wybudował dwupiętrową kamienicę. Już rok później właścicielką była córka Schniersteina, Leokadia, z mężem Antonim Müllerem. Sporządzone w 1848 Oszacowanie nieruchomości podaje, że oprócz kamienicy frontowej krytej blachą, na działce znajdowały się dwie piętrowe oficyny kryte gontem, jedna z nich murowana, druga – z muru pruskiego, murowane i drewniane stajnie, drwalnia i kloaka, wszystkie kryte gontem. Takie same dane podają kolejne oszacowania przeprowadzane jeszcze kilkukrotnie. W 1873 nieruchomość przejęli sukcesorzy Müllera, a następnie K. Vetter i Ksawery Russjan.

           Poważniejsze prace budowlane miały miejsce przed 1885. Z tego też roku pochodzi kolejne Oszacowanie, które, poza kamienicą frontową, wymienia trzy murowane, jednopiętrowe oficyny kryte blachą, z których jedna posiadała mieszkalne sutereny, druga – mieszkalne poddasze i stajnię na parterze. Ten sam stan potwierdza kolejny dokument z 1912.

           Trudności nastręcza datowanie kamienicy tylnej, ze względu na brak jakichkolwiek przekazów źródłowych. Jako że dziewiętnastowieczne Oszacowania określają ją jako „oficynę”, jej powstanie datuje się na połowę XIX wieku.

           Hotel Saski funkcjonował do okresu międzywojennego. Budynki na całej parceli pełniły funkcje mieszkalne, usługowe oraz handlowe. Jedyną pozostałością po hotelu była restauracja i bar Saski. Zachowała się natomiast bez większych zmian bryła budynku, który przetrwał II wojnę światową bez większych zniszczeń.

           Trójkondygnacyjna kamienica frontowa założona została na rzucie prostokąta oraz przekryta dachem dwuspadowym w układzie kalenicowym. Sześć osi fasady wyznaczonych jest przez prostokątne otwory okienne. Podział poziomy zaakcentowano fryzem płycinowym biegnącym nad parterem oraz gzymsem międzypiętrowym, opartym na stiukowych wspornikach, funkcjonującym również jako ciągły podokiennik. Fasada zwieńczona została profilowanym gzymsem z geisonem. Boniowana ściana parteru posiada prostokątne współczesne witryny oraz wejście do sklepu. Otwory okienne ujęte są w profilowane opaski, na wysokości pierwszego piętra z dodatkowymi nadprożami, opartymi na sztukateryjnych wspornikach z rzeźbionymi motywami tryglifów. Elewacja tylna kamienicy została wykonana gładko, rozczłonkowana jedynie prostokątnymi otworami okiennymi i drzwiowymi oraz zwieńczona gzymsem w formie gładkiego pasa. Dwutraktowe wnętrze kamienicy rozplanowane jest niesymetrycznie, z sienią przesuniętą z osi środkowej na prawo.

           Dominantę dziewięcioosiowej elewacji oficyny stanowi drewniany ganek komunikacyjny na wysokości piętra, o prostej balustradzie, nakryty wysuniętym okapem dachu. W północnej części elewacji umieszczono drewniane schody z analogiczną balustradą. Sama oficyna funkcjonuje jako budynek dwukondygnacyjny, o zróżnicowanej bryle, przekryty dachem pulpitowym, w części północnej posiadającym wydatny okap wsparty na drewnianych słupach nakrywający ganek komunikacyjny. Jednotraktowe wnętrze oficyny podzielone jest na osiem działów, z klatką schodową dostępną z podwórza w ostatnim dziale.

           Kamienica od ulicy Zielonej posiada dość zróżnicowaną bryłę dwukondygnacyjną, przykrytą dachem dwuspadowym. Założona została na rzucie trapezu, z trzema i pięcioma traktami i sienią przejazdową na osi. Komunikację stanowi murowana klatka schodowa w części zachodniej. Ciekawa jest elewacja tylnej kamienicy. Symetryczna, pięcioosiowa fasada rozczłonkowana została w kierunku pionowym gładkim, profilowanym fryzem oraz zwieńczona pasem gładkiego fryzu z prostokątnymi otworami wentylacyjnymi i lekko rozczłonkowanym profilowanym gzymsem. Część środkową fasady zwieńczono odcinkowym tympanonem, boczne części natomiast – płycinowymi, oprofilowanymi attykami, flankowanymi cokołami. W przyziemiu działu środkowego umieszczono sień przejazdową sklepioną odcinkowo. W centralnej części znajdują się bliźniacze okna sklepione półkoliście, w płaskich opaskach, ujęte od góry łukowym odcinkiem gzymsu. Przyziemia ryzalitów posiadają otwory okienne i drzwiowe w gładkich opaskach z zaakcentowanym klińcem. Na wysokości piętra symetryczne balkony ze współczesnymi balustradami, ujmującymi po jednym oknie i drzwiach. Trójosiowa elewacja od podwórza została wykonana gładko i bez detalu, z balkonem nad sienią przejazdową.

bibliografia:

Gawarecki H., O dawnym Lublinie, Lublin 1974

Kamienica przy ul. Krakowskie Przedmieście 23 / Zielona 20 w Lublinie. Rozpoznanie historyczne i wytyczne konserwatorskie, oprac. E. Bortkiewicz, G. Michalska [maszynopis w posiadaniu WUOZ Lublin, sygn. 2023], Lublin 1992

Ronikierowa M., Ilustrowany przewodnik po Lublinie, Warszawa 1901

Zieliński W. K., Monografia Lublina, t. II, cz. 1, 1887 [maszynopis w posiadaniu Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, sygn. 2029].

1 Dokumenty przechowywane w Archiwum Państwowym w Lublinie, cyt. za: Kamienica przy ul. Krakowskie Przedmieście 23 / Zielona 20 w Lublinie. Rozpoznanie historyczne i wytyczne konserwatorskie, oprac. E. Bortkiewicz, G. Michalska [maszynopis w posiadaniu WUOZ Lublin, sygn. 2023], Lublin 1992, s. 1.

 

Grafika losowa