Dzisiejsza data:

Kamienica Rynek 11

          We wschodniej pierzei staromiejskiego rynku znajduje się kamienica pod nr 11, podobnie jak w przypadku większości zabudowy, o renesansowych cechach architektonicznych i gotyckich korzeniach.

           Najwcześniejsze wzmianki na jej temat pochodzą z 1512, i wskazują jako właściciela Sayferta, którego utożsamiać można z Sewerynem Zajfertem, posiadaczem sąsiedniej zabudowy pod nr 12. Informację tą potwierdza jego gmerk w postaci dwóch skrzyżowanych ze sobą strzał, zachowany na portalu wewnątrz kamienicy. Oznacza to także, że już wówczas istniał w tym miejscu murowany, przynajmniej parterowy budynek. W 1571 majątek Zajferta odziedziczyła córka Elżbieta Thangell, a trzy lata potem nieruchomość trafiła na własność Konstantego Korniakta. Rok później ogromy pożar zniszczył większość zabudowy, kończąc tym samym epokę gotyckiego Lublina. Pewne jest, że spłonęły drewniane elementy kamienicy. Niedługo później Korniakt dokupił plac na tyłach nieruchomości. Od 1854 całość należała do Daniela i Rudigiera Sacelli oraz ich spadkobierców. Podczas oględzin w 1588 stwierdzono zły stan budynku, w skutek czego czego dwa lata później przeprowadzono generalny remont. W 1632 obiekt trafił na własność Karola i Marianny Goldsmit, którzy kilkakrotnie przeprowadzali remont oraz dobudowali piętro, a następnie do ich spadkobierców, o zmienionym już nazwisku Złotniccy. Kolejne prace przy kamienicy miały miejsce w 1663, kiedy to dobudowano drugie piętro i attykę. Po śmierci właściciela Ernesta Złotnickiego nieruchomość użytkowali lubelscy franciszkanie. Dokumenty z 1745 przekazują informację o bardzo złym stanie technicznym kamienicy. W 1791 na mocy decyzji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego budynek na krótko otrzymał w posiadanie Jan Nepomucen Sobieszański, tracąc go niebawem na rzecz kanonika lwowskiego Wojciecha Strykowskiego. W 1820 obiekt został zakupiony przez Kacpra Drewnowskiego, który zaraz odsprzedał go swojemu zięciowi Łukaszowi Rodakiewiczowi, budowniczemu, inżynierowi i oficerowi napoleońskiemu, twórcy budynku Teatru Starego przy ul. Jezuickiej. Rodakiewicz postanowił na tyłach nieruchomości wybudować teatr. W trakcie remontu kamienica zyskała trzecie piętro kosztem attyki oraz dwuspadowy dach. Inżynier zmarł w 1832, pozostawiając majątek córce Julii oraz jej mężowi Romualdowi Makowskiemu. Sprzedali oni kamienicę pod koniec XIX wieku. Od tego czasu obiekt kilkakrotnie zmieniał właścicieli. Remont rozpoczęty w 1939 przerwał wybuch II wojny światowej. W trakcie bombardowania miasta kamienica została znacznie uszkodzona. W 1946 nowym właścicielem został Władysław Borch. Podczas szeroko zakrojonych, acz bardzo pobieżnych prac restauracyjnych w 1954 obejmujących remont wszystkich fasad staromiejskich kamienic, budynek otrzymał attykę grzebieniową nawiązującą do form renesansowych oraz sgraffito na wysokości drugiego piętra, autorstwa Piotra Wollenberga.

           Dzisiejszy wygląd kamienica zawdzięcza kompleksowym pracom restauracyjnym przeprowadzanym od początku XXI wieku. W ich trakcie wymieniono pokrycie dachowe, przeprowadzono remont wnętrz wraz z konserwacją gotycko-renesansowego portalu z gmerkiem na parterze oraz odrestaurowano fasadę. Trzypiętrowy budynek wpisuje się swym wyglądem w renesansową zabudowę Starego Miasta i stanowi jego integralną część. Czteroosiowa fasada do wysokości drugiego piętra pomalowana jest na kolor ceglany, ostatnia kondygnacja zaś – na kremowy. Wejście do budynku usytuowane jest w skrajnej osi północnej i prowadzi po pięciu schodkach. Portal z półkolistym naświetlem wyodrębniono białą cementową opaską ze zwornikiem. Wszystkie okna są prostokątne, na pierwszym i drugim piętrze ujęte analogicznymi opaskami. Poszczególne kondygnacje podzielone są gzymsami. Najbardziej dekoracyjny gzyms zastosowano pomiędzy trzecim i czwartym piętrem, których ściany również otrzymały sgraffito.

           Dekoracje malarskie na fasadach lubelskich kamienic powstały w latach 1938-1939, w wyniku prac Rady Artystycznej Miasta Lublina, założonej w 1935. Koncepcja opracowana przez profesora warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych Feliksa Szczęsnego Kowarskiego zakładała wykonanie malowideł na najwyższych kondygnacjach jako przypomnienie istniejących tu wcześniej renesansowych attyk, zdobionych rzeźbą i rysunkiem. Autorem sgraffita na fasadzie kamienicy nr 11 był Jan Wodyński, asystent prof. Kowarskiego. W polach międzyokiennych drugiego piętra dostrzec można cztery kompozycje figuralne: zegarmistrzów przy pracy, bednarza z beczką i stojącą obok kobietę z koszem na głowie, muzyka grającego na lutni oraz stojących obok kobietę i mężczyznę trzymającego tkaninę, trzech mężczyzn, kobietę i psa stojących przy otwartej skrzyni. Kompozycję zamyka od dołu i góry geometryczno–roślinny fryz z wkomponowanymi godłami cechów rzemieślniczych: skrzyżowanymi toporami oznaczającymi cech rzeźników, nożyc (krawcy), koguty (zegarmistrzowie). Ostatnia kondygnacja została zaakcentowana dość wydatnym gzymsem krytym dachówką i również otrzymała sgraffitową dekorację, już późniejszą, w postaci mocno przestylizowanych ornamentów geometryczno–roślinnych, Sgraffito umieszczono między pilastrami z motywem cekinowym zwieńczonych głowicami w kształcie maszkaronów, w łukach arkadkowych. Całość fasady wieńczy wspomniana już wcześniej attyka grzebieniowa z pinaklami.

           Podobnie jak większość staromiejskich kamienic, tylna elewacja pozbawiona jest elementów dekoracyjnych. Cztery kondygnacje podzielone zostały trzema osiami niesymetrycznych, prostokątnych otworów okiennych różnej wielkości. Jedynym akcentem jest oszkarpowanie do wysokości pierwszego piętra oraz gzymsy.

           Analogicznie przedstawia się układ wnętrz. Komunikację stanowi typowa sień przelotowa na podwórze oraz klatka schodowa w drugim trakcie. Dwutraktowy, trójdzielny podział powtórzony jest na wyższych piętrach, z wyjątkiem późniejszych ścianek działowych.

                                                                               Opracowała Aleksandra Szymula

bibliografia:

Mińska E., Kamienica Rynek 11 na Starym Mieście w Lublinie. Dokumentacja naukowo-historyczna opracowana na zlecenie Zarządu Rewaloryzacji Zabytkowego Zespołu Miasta Lublina, Lublin 1983 (maszynopis w posiadaniu archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Lublinie, sygn. 706)

Lublin. Przewodnik, red. P. Kawałko, Z. Nestorowicz, M. Szymański, Lublin 2016

Żywicki J., Malarskie dekoracje z XX wieku na fasadach kamienic Starego Miasta w Lublinie, Lublin 2010 (http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/dlibra/docmetadata?id=48522&from=publication, dostęp 1.08.2018)

 

Grafika losowa