Wieniawa
Dzielnica Lublina znajdująca się w północno-zachodniej części miasta. Jest to jedna z najstarszych i najmniejszych jednostek administracyjnych Lublina, o powierzchni 2,2 km2. Według statutu dzielnicy, uchwalonego 19 lutego 2009 roku, granice jej tworzą: d północy aleja Solidarności, od wschodu ul. Lubomelska, wschodnia granica Ogrodu Saskiego, Aleje Racławickie, ul. Łopacińskiego, ul. Akademicka, od południa ul. Głęboka, a od zachodu al. Kraśnicka-ul. Sikorskiego
Najwcześniejsze wzmianki na jej temat pochodzą z połowy XV wieku. Powstała na ogrodach zwanych Niwa, należących około 1455 roku do Jana i Jakuba Krejdlarów. Znajdowały się tu winnice, należące do Mikołaja Góreckiego, Klomasa i Mikołaja Brandilantego, przez długi czas słynące ze znakomitych win. W XVI wieku właścicielami folwarku była rodzina Lubomelskich herbu Zadora (stąd nazwa folwarku Lubomelskie), następnie do Tarłów herbu Topór, potem Wojciecha Oczki. W 1636 roku pojawia się nazwa Wieniawa, określającego miasteczko lokowane przez Leszczyńskich herbu Wieniawa, którzy nadali jej nazwę nawiązującą do ich herbu. Następnie osada należała do Gorajskich, zaś później do Potockich herbu Pilawa.
Rozwijająca się wieś szybko uzyskała prawo miejskie. Wytyczono tu czworoboczny rynek, zbudowano ratusz. Przez miasteczko przechodził handlowy trakt warszawski, prowadzący trasą od Bramy Krakowskiej przez ulice: Zieloną (dawną Kowalską), Radziwiłłowską i Powiatową (obecnie I Armii WP). Znajdowały się tu liczne karczmy, winiarnie i zajazdy, zbudowane wzdłuż ulicy Lubelskiej (obecnie Stanisława Leszczyńskiego). W budynku nr 50, wzniesionym w 1. połowie XIX wieku mieścił się Magistrat (Ratusz) miasta Wieniawa. Wokół rynku wzniesiono drewniane domy, a z naroży wychodziły krótkie, ciasne uliczki zwane: Dawna, Ogródkowa, Przy Stawie. Z czasem osiedliła się tu ludność żydowska. Na Wieniawie mieszkał Jakub Icchak Horowitz - Widzący z Lublina, tu założył swój pierwszy dwór. Przy rynku, na początku XIX wieku zbudowano murowaną synagogę (później dawne kino Kosmos). Pomiędzy rzeką Czechówką a ulicą Leszczyńskiego rozciągał się kirkut, istniejący tu już od 2. połowy XVIII wieku. W 1827 roku miasteczko wykupione zostało przez skarb państwa, po powstaniu styczniowym pozbawiono je praw miejskich w 1866 roku.
Żydowska dzielnica Wieniawa przestała istnieć w 1940 roku. Hitlerowcy wysiedlili mieszkańców do lubelskiego getta, wyburzyli domy i zniszczyli cmentarz, macewy miały być wykorzystane do prac budowlanych. Częściowo na jego obszarze Niemcy wybudowali stadion, wykorzystywany później przez Klub Sportowy Lublinianka.
W 1916 roku Wieniawa została włączona w granice miasta.
źródła:
Lublin. Przewodnik, Lublin 2014
Lublin. Przewodnik, Lublin, Lublin 2012
Irena Kowalczyk, Zwiedzamy Lublin przewodnik, Lublin 2011
Lublin. Historia dzielnic. W 700 rocznicę lokacji miasta, praca zbiorowa, Lublin 2017
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880-1890
