Dzisiejsza data:

Dziesiąta

dawna wieś królewska, pierwotnie nazywana Dziesiąte 

           utworzona w drodze osadzenia tu ludności niewolnej, zorganizowanej w system setno-dziesiętny, tj. „dziesiętne” czyli grupy 10 niewolników (najczęściej jeńców) z dziesiętnikiem na czele. Dziesiątka niewolników pracujących dla dworu lubelskiego zniknęła w ciągu XIII wieku – może wtedy stała się ofiarą najazdu czy epidemii lub została przez książąt przeniesiona w inne miejsce albo przekształciła się z niewolnych na służebników. Geneza nazwy jest zrozumiała, bowiem dziesiąta to liczebnik porządkowy od liczebnika głównego dziesięć. Przypuszcza się, że nazwa ta wiązała się z dziesiętnym systemem liczenia osadników, mogła to być również dziesiąta z kolei wieś, należąca do kogoś.

           Według informacji Jana Długosza, w początku XIV wieku, we wsi mieszkali sokolnicy królewscy, którzy zajmowali się hodowlą i przyuczaniem sokołów do łowów. W 1470 roku Dziesiąta stała się własnością archidiakonów lubelskich z nadania Kazimierza Wielkiego w zamian za kamienicę w Rynku. Posiadali oni folwark liczący 12 łanów kmiecych, karczmę z rolami i 2 zagrody bez ról. Kmiecie płacili po 1/2 grzywny, zwożąc co sobotę wóz drewna z lasów dworskich, winni obsiewać po 4 miary żyta ozimego ziarnem dworskim oraz owsa jarego ziarnem własnym, żąć i zwozić do stodoły, pilnować grobli, stawu, zaciągać niewód, naprawiać młyn. Zagrodnicy odrabiają według rozkazu. We wsi znajdował się duży staw, zaś na rzece Jabłonna (Czerniejówka) – młyn. Dziesięcina snopowa warta bez folwarku 12 grzywien archidiakonowi.

          Dawny folwark graniczył z Abramowicami, Bronowicami, Świdnikiem i Wrotkowem. W 1562 roku wieś należała jako uposażenie do Jakuba Pawła Montany – doktora medycyny i teologii, kanonika krakowskiego i archidiakona lubelskiego, przyjaciela Jana Kochanowskiego. Jeszcze w XVII wieku nazywana była Dziesiąte. W 1790 roku we wsi przebywał Tadeusz Kościuszko podczas zorganizowanych ćwiczeń wojskowych. Po powstaniu listopadowym, skonfiskowane dobra zaczęto nadawać generałom i dygnitarzom carskim, zasłużonym w stłumieniu powstania. W 1842 roku wsie i folwarki Wrotków i Dziesiąta weszły w skład otworzonego majoratu Lublin, nadanego przez cara rosyjskiemu generałowi Teodorowi Rüdigerowi. Początkowo majoraty traktowano dożywotnio, jednak z czasem stały się dziedziczne (na zasadach dzierżawy wieczystej). Dopiero w 1890 roku na podstawie takiego zezwolenia miasto wykupiło część gruntów majoratu lubelskiego. Pod koniec XIX wieku w pobliżu dzisiejszej ulicy Wyścigowej znajdował się tor wyścigów konnych (stąd nazwa ulicy). W latach 1880-1914 we wsi i folwarku Dziesiąta stacjonowała w okresie manewrów jedna z sotni 13 Dońskiego Pułku Kozaków oraz bateria 1 Dońskiego Kozackiego Dywizjonu Artylerii.

           W początkach XX wieku Dziesiąta zabudowywała się dość szybko. W 1927 roku powstała kolonia domków jednorodzinnych „Spółdzielni Robotniczej”. Wznoszone były domy parterowe z gankami. W późniejszym czasie powstawały domy kolejarzy i bankowców. Domy te budowane były według architektury wzorowanej na polskich dworach XVIII-wiecznych. Były one parterowe, z dachami mansardowymi w otoczeniu dobrze zakomponowanymi ogrodami. W początkach lat 20. XX wieku powstała szkoła podstawowa nr 2, następnie zbudowano gmachy szkoły nr 1 i 14, według projektu Tadeusza Witkowskiego. W 1928 roku pod torami kolejowymi, przy ulicy Bychawskiej zbudowano tunel. Istniał tu młyn motorowy Libermanów, browar „Jeleń”, cegielnia, zakład Ceramiki Wiktora Podkowy i synów. W latach 1933-1934 wzniesiono drewniany kościół pw. Najświętszego Serca Jezusowego, według projektu architekta Tadeusza Witkowskiego. W 1985 roku kościół został przeniesiony do Pilaszkowic do parafii Częstoborowice. 

           Zabytki, które przetrwały do naszych czasów to między innymi: neogotycka murowana kapliczka domkowa, z początku XX wieku usytuowana na skrzyżowaniu ulic Władysława Kunickiego i Głuskiej; figura-krzyż na murowanym cokole z 1918 roku, znajdująca się na skrzyżowaniu ulicy Władysława Kunickiego i Wyścigowej. Trzy krzyże: jeden drewniany, u zbiegu ulic Władysława Kunickiego i Mickiewicza, drugi, stojący z zbiegu ulicy Kunickiego i Zemborzyckiej, trzeci, u zbiegu ulic Pawłowa i Wyspiańskiego, postawiony w 1936 roku. Stara zabudowa dzielnicy znajduje się między ulicami Kotlarską, Bychawską, Oboźną, na której znajdowały się Zakłady Kotlarsko-Mechaniczne Gniazdowskiego i Janiszewskiego. W latach 70. XX wieku wybudowano tu szpital kolejowy przy ulicy Leona Kruczkowskiego. Na miejscu drewnianego kościoła, w latach 1985-1988 wzniesiono nowoczesny kościół murowany, według projektu architekta Mirosława Załuskiego. Konsekracji kościoła dokonał arcybiskup Józef Życiński w czerwcu 2000 roku. W latach 1985-1991 wybudowano nowy ośrodek duszpasterski, kościół pw. Matki Bożej Fatimskiej. Dziesiąta została włączona w granice miasta w 1931 i 1954 roku. Główną ulicą dzielnicy jest ulica Władysława Kunickiego (dawna Bychawska). 

                                             opracowała Irena Kowalczyk 

Grafika losowa