Pałac Gubernialny

ul. plac Litewski 5

            W 2. połowie XIX wieku obok pałacu Lubomirskich - siedziby władz guberni lubelskiej przy placu Litewskim postanowiono wznieść nowy budynek, przeznaczony na potrzeby rosnącej biurokracji rządowej. Gubernator miasta w 1852 wykonał raport, w którym podkreślał konieczność wybudowania gmachu mogącego pomieścić wszystkie wydziały lubelskiej administracji, które wówczas funkcjonowały w pięciu różnych miejscach. Na jego budowę  wybrano teren po dawnych włościach bonifratrów, w sąsiedztwie placu Litewskiego. Projekt wykonany w 1859 przez warszawskiego architekta Juliana Ankiewicza przewidywał że nowy gmach pomieści Wydział Skarbowy z Kontrolą Skarbową, skład druków i stempli, biuro Inżyniera i Budowniczego Gubernialnego oraz Urząd Lekarski. W suterenach zaplanowano jedenaście mieszkań dla woźnych. Przewidziano czterdzieści cztery pokoje dla urzędników oraz na pomieszczenia archiwizacyjne, w tym widne miejsca pracy dla dwudziestu osób (po dwa biurka przy każdym oknie). Przy budynku planowano również utworzyć ogrodzone podwórze, jednak ze względu na istniejącą już zabudowę i przepisy budowlane, a co za tym idzie konieczność przesunięcia lokalizacji gmachu, zrezygnowano z tego pomysłu. Ostatecznie zdecydowano o budowie w jednej linii zabudowy z istniejącym pałacem Lubomirskich, uwzględniając możliwość połączenia w przyszłości obydwu pałaców. Do dokumentacji projektowej architekt dołączył uwagi, według których Plac przeznaczony na wzniesienie budowli… jest najpiękniejszym placem w Lublinie. Projekt na gmach ze względu na taką jego sytuację pod względem massy budowli i obrobienia szczegółów chociażby w skromnym zakresie powinien być ozdobą miejscowości… Przewodniczącym Komitetu Budowy został Michał Kośmiński, a w jego skład wszedł między innymi budowniczy gubernialny Feliks Łodzia – Bieczyński, założyciel lubelskiego Ogrodu Saskiego. Jeszcze w tym samym roku przystąpiono do prac, a dwa lata później gmach był już nakryty dachem. Na froncie umieszczono herb państwa z żelaznym orłem oraz dwujęzyczny napis z żelaznych liter: RZĄD GUBERNIALNY LUBELSKI / LUBLINSKOJE GUBIERNSKOJE PRAWIENIE.

 

Pałac Gubernialny

           Budynek został wzniesiony jako zwarta bryła z głównym korpusem trójkondygnacyjnym oraz dwoma skrzydłami o dwóch kondygnacjach, wysuniętych poza lico tylnej, północnej ściany. Na osi elewacji tylnej znajduje się półkolista absyda z klatką schodową. Do wnętrza prowadzi wejście główne od strony placu Litewskiego ze sklepionym kolebkowo korytarzem na osi głównej. Drugie wejście znajduje się od wschodniej strony, wykonane w latach 80. XX wieku. Cała szata architektoniczna nosi cechy eklektyzmu i w zamierzeniu miała nawiązywać do sąsiedniego pałacu Lubomirskich. Siedemnastoosiowa elewacja frontowa posiada dekorację w formie kolumnowego portalu złożonego z jońskich kolumn i belkowania, zwieńczonego owalnym czterodzielnym polem herbowym otoczonym spływami wolutowymi z rozetami. Na poziomie drugiej kondygnacji zastosowane są pilastry jońskie na postumentach wspierające belkowanie, pomiędzy oknami zaakcentowanymi dodatkowo trójkątnymi naczółkami. Skrajne okna korpusu i skrzydeł zyskały dekorację w postaci półkolistych szczytów. Elewacja frontowa jest zwieńczona niewysokim fragmentem muru w formie attyki z napisem NAUKA W SŁUŻBIE LUDU. Budynek pałacu gubernialnego przetrwał do dnia dzisiejszego bez większych zmian w układzie przestrzennym i wystroju architektonicznym. Obecnie mieści się w nim Wydział Psychologii UMCS.

                                                                        Opracowała Aleksandra Szymula

Bibliografia:

H. Wyszkowska, Kadr. Pałace na placu Litewskim, „Zoom. Lubelski Informator Kulturalny” 2010, nr 1