Dzisiejsza data:

GARBARNIA BRACI DOMAŃSKICH

ul. Kunickiego 20 – 24

           Na południe od miasta rozwinęła się w XIX wieku przemysłowa osada zwana Piaskami. Tereny zamieszkałe głównie przez ludność żydowską były stosunkowo tanie i atrakcyjne dla zakładania nowych inwestycji. Największym ich atutem była bliskość linii kolejowej uruchomionej w 1877, co ułatwiało transport surowców oraz gotowych wyrobów z fabryk do odbiorców.


Powstanie firmy

           Jednym z zakładów, który powstał na tym obszarze w 2. połowie XIX wieku była garbarnia Emiliana Domańskiego, syna prezydenta miasta Józefa Domańskiego i uczestnika powstania styczniowego. Młody Domański po upadku powstania skorzystał z amnestii władz carskich i rozpoczął naukę w Szkole Głównej w Warszawie, gdzie uzyskał stopień magistra nauk przyrodniczych. Po odbyciu praktyki w zakładach garbarskich uruchomił własną garbarnię w Żukowie na Lubelszczyźnie. W 1874 odkupił od Henryka Purwina mały zakład garbarski na Piaskach, gdzie przeniósł swój interes. Pięć lat później do współpracy przystąpił jego brat Władysław, absolwent Instytutu Rolniczego w Puławach. Rodzinna firma pod nazwą Emilian i Władysław bracia Domańscy prosperowała od początku z dużym powodzeniem i wkrótce, dzięki zakupieniu nowych urządzeń i uruchomieniu w 1881 maszyny parowej, podwojono produkcję. Garbarnia specjalizowała się w obróbce skór grubych i białoskórnictwie – wytwarzaniu cienkich i delikatnych skór galanteryjnych. Dużym powodzeniem cieszyły się tzw. skóry hamburskie używane do produkcji obuwia. W 1898 dokonano kolejnych inwestycji: zamontowano drugą maszynę parową i rozbudowano obiekty fabryczne. Wraz z budową pomieszczeń produkcyjnych wzniesiono od frontu kamienicę w eklektycznym typie pałacowym.

           Niewiele wiadomo o działalności i historii garbarni, ponieważ zachowało się niewiele dokumentów na jej temat. Po II wojnie światowej, jak większość prywatnych zakładów, garbarnię Domańskich upaństwowiono i przekształcono w Lubelskie Zakłady Przemysłu Skórzanego, a następnie w spółkę Protektor S. A. W latach 2005-2009 w budynku pałacyku mieściła się siedziba konsulatu Ukrainy.


Stan obecny

           Budynki fabryczne zatraciły swój pierwotny wygląd w wyniku modernizacji i rozbudowy. Z zabudowy zachował się trójkondygnacyjny główny budynek fabryczny w głębi działki, założony na planie podkowy, bez żadnych cech stylowych i jednopiętrowa narożna kamienica przy wjeździe do fabryki. Na największą uwagę zasługuje jednak pałacyk od frontu, pełniący funkcje mieszkalne i administracyjne. Dwukondygnacyjny obiekt założony został na planie litery L z węższym skrzydłem od północy i nakryty spłaszczonym dachem. Dziesięcioosiowa, symetryczna fasada została zrytmizowana przez dodanie narożnych pseudoryzalitów o boniowanych narożach, w których umieszczono po trzy osie okien. Najbardziej dekoracyjnym elementem są oprawy prostokątnych okien na parterze ryzalitów, przypominające portal wejściowy. Otwory posadowione na tralkowych podokiennikach ujęte zostały w pilastry i kolumienki z głowicami w formie kobiecych główek, zwieńczone belkowaniem i trójkątnym szczytem. Nad środkowym oknem widoczna jest profilowana archiwolta z płyciną wypełnioną płaskorzeźbą przedstawiającą stylizowaną kobiecą głowę. Na dwóch pozostałych płycinach umieszczono stylizowane girlandy roślinne. Okna w ryzalitach na piętrze mają o wiele skromniejszą dekorację w postaci prostych belek ze zwornikami oraz drobnym motywem roślinnym. Środkowa część fasady posiada cztery osie okien o wykroju prostokątnym ujętych w profilowane opaski. Pod oknami piętra widoczny jest gzyms będący jednocześnie parapetem. Na uwagę zasługuje portal wejściowy, zlokalizowany niesymetrycznie, bo na dwóch osiach po prawej stronie fasady. W pierwszej chwili rzuca się w oko zupełnie niepasująca, współczesna stolarka okienna z PCV w brązowym kolorze ze skrzydłami drzwiowymi typu sklepowego oraz plastikową markizą, zamontowane w oryginalnym portalu, złożonym ze smukłych profilowanych pilastrów z kanelowanymi głowicami i belkowania. W płycinach nad wejściem widoczne są, analogiczne jak na ryzalicie, girlandy. Do wejścia prowadzą reprezentacyjne schody z murowaną balustradą. Zwieńczenie całej fasady stanowi wydatne belkowanie na konsolkach oraz attyka, na której umieszczono cztery dekoracyjne wazony nawiązujące do stylu empire.

           Chociaż sam budynek pałacyku nie został na przestrzeni lat przekształcony a szata architektoniczna zachowana, wnętrza nie posiadają oryginalnych dekoracji. Na skutek adaptacji i zmian funkcji przebudowano układ pomieszczeń i zmodernizowano wystrój.


Bibliografia

Mikulec B., Wśród pionierów polskiego przemysłu [w:] Lublin w dziejach i kulturze Polski, red. T. Radzik, A. Witusik, Lublin 1997

Grafika losowa